Nowe uprawnienia PIP i ryzyka dla pracodawców

Nowe kompetencje PIP

W ramach nowelizacji przepisów, PIP ma zyskać szereg nowych uprawnień, w tym przede wszystkim uprawnienie do przekształcania umów cywilnoprawnych w umowy o pracę. Inspektorzy pracy będą mogli samodzielnie ocenić, czy zawarta umowa cywilnoprawna w rzeczywistości spełnia cechy stosunku pracy. Jeśli tak, będą mogli wydać decyzję administracyjną o jej przekształceniu w umowę o pracę.

Aby działania podejmowane przez PIP były skuteczne, planowane jest zwiększenie jej budżetu w 2026 r. w stosunku od obecnego o 10%. Co więcej, podwyższona ma zostać maksymalna wysokość kar, jakie PIP będzie mogła nakładać w postępowaniach mandatowych.

By usprawnić działanie PIP, ma powstać specjalny kanał do wymiany danych między PIP, Zakładem Ubezpieczeń Społecznych i Krajową Administracją Skarbową.

Obecnie kontrola inspektora pracy może być przeprowadzana o każdej porze dnia i nocy bez wcześniejszego uprzedzenia, ale za to na podstawie legitymacji służbowej oraz specjalnego upoważnienia. Wśród możliwych zmian pojawić się może również rezygnacja z wydawania inspektorom pracy oddzielnych pisemnych upoważnień, co spowoduje, że kontrola będzie możliwa już po okazaniu przez inspektora samej legitymacji służbowej.

Nowe uprawnienia PIP budzą obawy przedsiębiorców – wzrost kompetencji PIP spowoduje nadanie inspektorom prawa do podejmowania dyskrecjonalnych decyzji administracyjnych o przekształceniu umów cywilnoprawnych na stosunki pracy, z pominięciem sądu pracy. Takie uprawnienia mogą powodować również ryzyko, że nakaz zmiany umowy cywilnoprawnej będzie miał moc wsteczną, co oznaczałoby dla zleceniodawców konieczność poniesienia bardzo wysokich, dodatkowych kosztów związanych z ustaleniem wstecznego istnienia stosunku pracy.

Ryzyka dla pracodawców

Nowe uprawnienia PIP mogą nieść ze sobą szereg ryzyk dla pracodawców:

• Wzrost kosztów zatrudnienia: Przekształcenie umowy cywilnoprawnej w umowę o pracę wiąże się z koniecznością opłacania wyższych składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, co może znacząco zwiększyć koszty działalności firmy.
• Zwiększenie obciążeń administracyjnych: Pracodawcy będą musieli bardziej szczegółowo dokumentować i udowadniać charakter zawieranych umów, co może prowadzić do zwiększenia kosztów administracyjnych oraz konieczności zatrudnienia dodatkowych pracowników do obsługi dokumentacji i kontroli.
• Wsteczne uregulowanie zaległości: Przekształcenie umowy cywilnoprawnej z mocą wsteczną, może powodować odpowiedzialność firmy jako potencjalnego płatnika zaległych składek i podatków.
• Zwiększone ryzyko kontroli: Wyłączenie PIP spod dotychczasowych ograniczeń w zakresie kontroli działalności gospodarczej może prowadzić do zwiększenia liczby kontroli oraz ich szczegółowości.

Potencjalne kary dla pracodawców

W przypadku stwierdzenia naruszeń, pracodawcy mogą zostać ukarani dotkliwymi sankcjami: Za zawarcie umowy cywilnoprawnej zamiast umowy o pracę na pracodawcę może zostać nałożona grzywna przewidziana w Kodeksie pracy. Dodatkowo, niewykonanie decyzji PIP o przekształceniu umowy, w razie egzekucji administracyjnej może skutkować nałożeniem kary na pracodawcę.