Projekt ustawy o CBAM – krajowa regulacja porządkująca działanie mechanizmu w Polsce

Cel ustawy o CBAM

Projektowana ustawa ma na celu zapewnienie stosowania unijnych przepisów dotyczących CBAM na gruncie krajowym. Mechanizm CBAM został wprowadzony w UE w drodze rozporządzenia, w związku z czym przepisy nie wymagają ich transponowania na grunt krajowy, jednak istnieją kwestie, które wymagają uregulowania poprzez przepisy lokalne.

Mając na uwadze trwający właśnie okres przejściowy trwający do 31 grudnia 2025 r., ustawa o CBAM skupia się na stosowaniu unijnych przepisów w zakresie:

• okresu przejściowego;
• przyznawania, odmowy przyznania lub cofnięcia statusu upoważnionego zgłaszającego CBAM, czyli regulacji które wiążą się z okresem właściwym, ale zaczną obowiązywać już 31 grudnia 2024 r.

Rola KOBiZE

O tym, że organem właściwym do spraw CBAM w Polsce będzie Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE) wiadomo było już w 2023 r., gdy rozpoczynał się okres przejściowy. Ustawa o CBAM niejako formalizuje ten status poprzez wyznaczenie KOBiZE jako organu właściwego w odniesieniu do szeregu zadań dotyczących okresu przejściowego związanych z weryfikowaniem prawidłowości raportowania przez zgłaszających emisji gazów cieplarnianych. Do tych zadań należą m.in.:

• przeprowadzanie procedury korekty sprawozdań CBAM;
• wymierzanie administracyjnych kar pieniężnych za niewywiązywanie się lub nieprawidłowe wywiązywanie się z obowiązków sprawozdawczych (mimo przeprowadzenia procedury korekty).

Jednak KOBiZE nie będzie jedynym organem w mechanizmie od strony administracyjnej. Ze względu na szereg odniesień mechanizmu do kwestii celnych, w tym Unijnego Kodeksu Celnego, prawidłowe wdrożenie CBAM w Polsce wymagać będzie współdziałania z organami Krajowej Administracji Skarbowej. Przykładowo więc, KOBiZE będzie rozpatrywać wnioski, udzielać wyjaśnień w odniesieniu do CBAM, ale po zasięgnięciu opinii Szefa KAS, która dotyczyć będzie interpretacji przepisów celnych.

Niemniej jednak, ustawa o CBAM wyłącza możliwość wnioskowania o wydanie interpretacji indywidualnej przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej. Autorzy projektu argumentują, że CBAM nie stanowi podatku, opłaty czy daniny publicznej, mimo że bywa potocznie nazywany „granicznym podatkiem węglowym”. W związku z powyższym kwestie dotyczące CBAM nie będą podlegały interpretacjom indywidualnym na gruncie art. 34 Prawa przedsiębiorców.

Procedura korekty kwartalnych sprawozdań CBAM

KOBiZE będzie odpowiedzialne za prowadzenie tzw. procedury korekty sprawozdań CBAM. Żeby procedura została wszczęta, w pierwszej kolejności, Komisja Europejska przekazuje KOBiZE:

• wykaz zgłaszających objętych obowiązkiem sprawozdawczymi, co do których ma powody sądzić, ze nie złożyli sprawozdania;
• orientacyjną ocenę dotyczącą złożonych sprawozdań, które Komisja uznała za niekompletne lub nieprawidłowe.

Jeżeli KOBiZE podzielać będzie stanowisko Komisji, wówczas zajmie się wszczęciem procedury korekty sprawozdania CBAM, wzywając zgłaszającego do:

• złożenia sprawozdania CBAM lub
• złożenia poprawionego sprawozdania CBAM.

Zgłaszający będzie miał nie więcej niż 3 miesiące od doręczenia wezwania na złożenie sprawozdania. W przypadku gdy sprawozdanie nadal będzie niekompletne lub nieprawidłowe, albo zgłaszający będzie uchylał się od złożenia sprawozdania, procedura będzie powtarzana aż do upływu 9 miesięcy od daty doręczenia pierwotnego wezwania.

Bardzo ważna w tym względzie jest możliwość złożenia wyjaśnień przez zgłaszającego wskazujących, że nie doszło do naruszenia obowiązku złożenia prawidłowego i kompletnego sprawozdania CBAM, albo wykazujących, że prawidłowe i kompletne sprawozdanie CBAM nie może zostać złożone pomimo podjęcia przez zgłaszającego niezbędnych działań. Autorzy projektu wskazują, że CBAM jest nowym mechanizmem, a okres przejściowy ma charakter pilotażowy, przygotowawczy, w związku czym podkreślają że mogą zaistnieć przypadki, gdzie uzyskanie danych okaże się niemożliwe dla zgłaszającego. Jest to niewątpliwie ukłon w stronę praktyki związanej z pozyskiwaniem danych, przedsiębiorcy wskazują bowiem na trudności z otrzymaniem niezbędnych informacji od swoich dostawców, zwłaszcza w zakresie wartości rzeczywistych emisji.

W takiej sytuacji zgłaszający będzie mógł złożyć wyjaśnienia, w których wykaże, że dopełnił niezbędnych działań w celu złożenia prawidłowego lub kompletnego sprawozdania CBAM, a mimo to nie jest w stanie złożyć poprawionego sprawozdania CBAM. Zgłaszający musi wskazać na konkretne okoliczności, a te muszą być wykazane, tj. wsparte dowodami. Jest to o tyle istotne, że będzie miało znaczenie przy ocenie podstaw do wszczęcia postępowania w sprawie nałożenia administracyjnej kary pieniężnej, z uwagi na wyłączenie od karania sytuacji, w których zgłaszający podjął niezbędne działania w celu złożenia prawidłowego sprawozdania CBAM.

W kontekście kar, których wysokość ustalona jest przez rozporządzenie CBAM na poziomie od 10 do 50 EUR za tonę niezaraportowanej emisji, doprecyzowano, że wysokość stawki administracyjnej kary pieniężnej ustalana będzie na podstawie kursu EUR w przeliczeniu na PLN ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy miesiąca następującego po zakończeniu kwartału, w którym powstał obowiązek złożenia danego sprawozdania CBAM.

Procedura przyznawania statusu upoważnionego zgłaszającego

Ustawa o CBAM reguluje kwestię przyznawania statusu upoważnionego zgłaszającego – statusu, który będzie niezbędny do dokonywania importu towarów CBAM na teren UE od 1 stycznia 2026 r. Wnioski o uzyskanie statusu będzie można składać już od 31 grudnia 2024 r. –organem właściwym do analizy wniosków i przyznawania statusu będzie dyrektor izby administracji skarbowej.

Autorzy projektu spodziewają się, że około 10 tysięcy podmiotów w Polsce może ubiegać się o status upoważnionego zgłaszającego, w związku z czym w naszej opinii warto niezwłocznie wystąpić z wnioskiem o przyznanie statusu, aby płynnie wejść w okres właściwy obowiązywania mechanizmu.