Liderzy podatków i finansów stawiają na: dane, AI i elastyczne modele operacyjne

Wszystkie powyższe cele napotykają tę samą przeszkodę – dane. Są one fundamentem wszystkiego, co funkcje podatkowe i finansowe chcą osiągnąć jako działy zgodne i tworzące wartość. Kluczowe jest, aby były czyste, uporządkowane i scentralizowane. Tymczasem wiele organizacji wciąż zmaga się z gotowością danych. Aż 45% liderów podatkowych i finansowych wskazuje, że brak spójnego planu w zakresie danych, AI i technologii stanowi największą barierę w realizacji wizji funkcji podatkowej. 80% twierdzi, że niewystarczająca ilość danych gotowych do AI jest ich największą przeszkodą w rozwijaniu AI w swoich organizacjach. Wyzwanie to potęgują rosnące wymagania: oprócz ogromnej ilości danych potrzebnych do spełnienia wymogów związanych z BEPS 2.0 i zapewnienia przejrzystości podatkowej, firmy muszą raportować coraz więcej danych niefinansowych – m.in. w obszarze zrównoważonego rozwoju oraz ESG. Dane te są trudniejsze do pozyskania, zarządzania i strukturyzowania. Aby sprostać tym oczekiwaniom, funkcje podatkowe i finansowe muszą integrować dane z wielu źródeł.

Poniższa grafika porównuje dwa główne powody, dla których funkcje podatkowe mają trudności z wykorzystaniem i ponownym wykorzystaniem danych, w porównaniu do powodów, dla których są skuteczne – są to: silosy danych w wielu lokalizacjach (91% respondentów) oraz brak skutecznych procesów zarządzania danymi (79% respondentów).

To wszystko sprawia, że zespoły ludzkie w obszarze podatków i finansów przechodzą fundamentalną transformację. Funkcje podatkowe i finansowe potrzebują nowych kompetencji – od analityki danych po zarządzanie projektami transformacyjnymi. Organizacje potrzebują profesjonalistów, którzy łączą strategiczny osąd i krytyczne myślenie z biegłością w nowoczesnych technologiach, analizie danych i AI, a także głęboką wiedzą techniczną w zakresie podatków.

Poniższa grafika pokazuje, że respondenci ankiety woleliby, aby na wysoko wyspecjalizowane działania podatkowe poświęcano dwa razy więcej czasu niż obecnie.

Przewaga AI zaczyna się od partnerstwa

Sztuczna inteligencja to jeden z kluczowych elementów transformacji funkcji podatkowych – jest wykorzystywana do napędzania innowacji, spostrzeżeń, analityki predykcyjnej i automatyzacji raportowania. Jeszcze rok temu to brak budżetu przeważył nad innymi obawami jako główna przeszkoda w realizacji wizji i celu funkcji podatkowej. Najnowsza edycja badania pokazuje, że niemożność wdrożenia zrównoważonego planu dotyczącego danych, AI i technologii odzyskała swoją czołową pozycję, jak miało to miejsce w latach 2021-2023. Chociaż budżety i koszty zawsze stanowią wyzwanie, tylko 4% respondentów w tegorocznym badaniu zidentyfikowało to jako swoją największą przeszkodę. W rezultacie funkcje te ponowne koncentrują się na danych, AI i technologii.

Aż 86% respondentów wskazuje to za najwyższy priorytet, oczekując, że AI zwiększy efektywność o nawet 30% w ciągu najbliższych dwóch lat i uwolni 23% więcej budżetu, który można przekierować na strategiczne, wartościowe działania. Jednocześnie tylko 8% organizacji deklaruje preferencję dla rozwijania takich kompetencji wyłącznie wewnętrznie.

Firmy coraz częściej decydują się na współpracę z partnerami, którzy oferują kompleksowe rozwiązania technologiczne i wiedzę ekspercką, co pozwala im skupić się na kluczowych obszarach działalności. Stąd wzrost znaczenia elastycznych modeli operacyjnych, w tym outsourcingu.

Uwagę zwraca także coraz większe zainteresowanie agentową AI, która odnosi się do grup „agentów” AI działających niezależnie w swoich zadaniach, ale współpracujących w celu koordynowania skomplikowanych przepływów pracy, rozwiązywania anomalii danych i podejmowania adaptacyjnych decyzji na podstawie doświadczenia i informacji zwrotnej. Liderzy podatkowi i finansowi przewidują, że zespoły samodzielnych agentów AI ostatecznie będą pracować obok ludzi w przyszłych modelach operacyjnych, aby dostarczać wyniki znacznie szybciej.

Zapewnienie zgodności podatkowej w cieniu BEPS 2.0

Wypełnienie obowiązków związanych z globalnym podatkiem minimalnym (BEPS 2.0) jest obecnie głównym zmartwieniem w zakresie zgodności podatkowej. Aż 81% respondentów twierdzi, że wdrożenie globalnych minimalnych stawek podatkowych zalecanych przez OECD jest największą zmianą legislacyjną i regulacyjną wpływającą na ich działalność, a 85% mówi, że zapłaci więcej podatków ogółem z tego powodu.

W Polsce przepisy BEPS 2.0 weszły w życie 1 stycznia 2025 r. i w praktyce wprowadziły nowy podatek, nakładając na polskie spółki i osoby nimi zarządzające dodatkowe wymogi. Obowiązki związane z raportowaniem, obliczaniem i płaceniem nowego podatku będą wymagały zupełnie nowych analiz, decyzji, dużego nakładu pracy zespołów finansowo-podatkowych i w dużej mierze będą opierały się na danych, które dotychczas nie były zbierane.

W ciągu ostatniego roku uwagę liderów podatkowych przyciągnęły także zmiany w taryfach celnych, które zostały zainicjowane przez administrację USA. Firmy najbardziej obawiają się skutków finansowych i operacyjnych wywołanych wejściem w życie nowych taryf celnych. Główne obszary ryzyka to wzrost kosztów produkcji, problem z dostępem do surowców oraz spadek sprzedaży lub eksportu.

Badanie EY Tax and Finance Operations 2025 (badanie TFO) wykazuje, że w odpowiedzi na presje geopolityczne skoncentrowane na obszarach takich jak handel, taryfy i bezpieczeństwo narodowe 81% respondentów w ciągu najbliższych dwóch lat wprowadzi umiarkowane do znaczących zmian w sposobie prowadzenia swojego biznesu, w tym w swoich łańcuchach dostaw. Około 26% wprowadzi znaczące zmiany, co jest ponad dwukrotnie więcej niż w roku poprzednim. 

Wyniki te są zbieżne z wynikami badania pt. „Polskie firmy w obliczu ceł: Strategiczne zmiany w odpowiedzi na niepewność handlową”, które zostało przeprowadzone w maju 2025 r., w którym polscy przedsiębiorcy wskazali, że:

• 24% planuje znaczące zmiany
• 51% deklaruje wprowadzenie niewielkich zmian w swojej strategii.

Rośnie znaczenie przejrzystości podatkowej

Innym zwracającym uwagę wynikiem TFO survey jest ten dotyczący transparentności w obszarze podatków. Dziesięcioletnie działania OECD, Unii Europejskiej oraz wielu jurysdykcji całkowicie zmieniły podejście do przejrzystości podatkowej. Firmy są dziś zobowiązane do ujawniania znacznie większej ilości informacji o swoich rozliczeniach. Organy podatkowe zyskują dostęp do coraz większej ilości danych (w Polsce to przede wszystkim Jednolity Plik Kontrolny, ale także nadchodzący Krajowy System e-Faktur) w czasie rzeczywistym oraz zaawansowanej analityki, co pozwala im na głębszą widoczność operacji biznesowych. Wymaga to od liderów podatkowych i finansowych nowego poziomu transparentności. W odpowiedzi organizacje przygotowują się do bezprecedensowej otwartości – odsetek respondentów deklarujących dobrowolne, publiczne ujawnienie całkowitej kwoty zapłaconych podatków wzrósł z 37% do 80% w ciągu zaledwie dwóch lat.