Nowa Krajowa ocena ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu

Ministerstwo Finansów ogłosiło 6 grudnia 2023 roku nową Krajową Ocenę Ryzyka Prania Pieniędzy i Finansowania Terroryzmu [1] (dalej: „Ocena”), która kompleksowo opisuje zagadnienia związane z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu w Polsce. Jest to druga edycja Oceny, poprzednia wersja została opublikowana w 2019 roku.
 

Dokument ten pełni kluczową rolę w działaniach rządu i instytucji obowiązanych, biorących udział w przeciwdziałaniu tym zjawiskom oraz zapewnieniu bezpieczeństwa systemu finansowego kraju. Nowa Ocena uwzględnia zmiany zarówno w obszarze zagrożeń, jak i podatności na pranie pieniędzy i finansowanie terroryzmu, jakie wystąpiły globalnie w ostatnich kilku latach, i ma na celu sprawdzenie skuteczności istniejącego krajowego systemu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.
 

Obowiązek aktualizacji ocen ryzyka
 

Zobowiązanie do uwzględnienia Krajowej Oceny Ryzyka Prania Pieniędzy i Finansowania Terroryzmu w procesie oceniania ryzyka, wynika bezpośrednio z postanowień m.in. art. 27 ust. 2 ustawy z dnia 1 marca 2018 r. dotyczącej przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (dalej: „UAML”). Zgodnie z m.in. art. 27 ust. 3 UAML, instytucje objęte obowiązkiem są zobowiązane do regularnej aktualizacji swojej oceny ryzyka, nie rzadziej niż co dwa lata, a także zawsze, gdy jest to konieczne m.in. ze względu na zmiany w czynnikach ryzyka dotyczących klientów, państw lub obszarów geograficznych, produktów, usług, transakcji lub kanałów dostarczania usług. Ustawodawca jasno określił, że krajowa ocena ryzyka powinna być uwzględniona  przy dokonywaniu własnych ocen ryzyka. W wyniku tego, wszystkie instytucje obowiązane powinny dokładnie przeanalizować nową Ocenę i zweryfikować, w jaki sposób wprowadzone zmiany wpływają na ocenę ryzyka związanego z ich działalnością.
 

Podstawowe wyniki oceny
 

Raport przedstawia wyniki analizy ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu w różnych sektorach polskiej gospodarki ze skupieniem szczególnej uwagi na branżach, w których istnieje większe prawdopodobieństwo wystąpienia nieprawidłowości, takich jak sektor finansowy, rynek gier hazardowych, nieruchomości czy też branża usługowa. Szczególną uwagę zwrócono na istotne zmiany związane z wykorzystywaniem kryptoaktywów i mediów społecznościowych przez organizacje terrorystyczne do popełniania przestępstw finansowych, a także na wzrost liczby sektorów zagrożonych rozwojem szarej strefy gospodarki narodowej. Dodatkowo, omówiono także agresję Rosji na Ukrainę w 2022 roku, która przekłada się na zmiany w poziomie zagrożeń związanych z niektórymi przestępstwami bazowymi oraz kierunkami geograficznymi.
 

Wnioski i rekomendacje
 

Wnioski z raportu mogą obejmować:

• eliminację luk prawnych,
• sugerowane zmiany w przepisach oraz wzmocnienie nadzoru nad przestrzeganiem przepisów prawnych,
• modyfikację i rozwój praktyk zarządzania ryzykiem w instytucjach obowiązanych,
• poprawę współpracy międzyinstytucjonalnej,
• zwiększenie świadomości i szkoleń wśród podmiotów zarządzających ryzykiem finansowym,
• wykorzystanie dokumentów elektronicznych i systemów teleinformatycznych.
   

Dla przedsiębiorstw i instytucji finansowych działających na terenie Polski, najnowsza Krajowa Ocena Ryzyka Prania Pieniędzy i Finansowania Terroryzmu może skutkować wprowadzeniem nowych i ulepszaniem istniejących procedur i technologii, bardziej rygorystycznymi kontrolami oraz dostosowaniem polityki zgodności do nowych standardów. Zapewnienie zgodności z zaleceniami wynikającymi z  Oceny staje się priorytetem dla podmiotów podlegających ocenie ryzyka.
 

Przykładowo w ocenie tej jednym z narzędzi walki z szarą strefą jest rozwój płatności bezgotówkowych, który poprzedzony jest ograniczeniem płatności gotówkowych. Podkreślono również kluczowe narzędzia walki z szarą strefą wprowadzone w ostatnich latach, takie jak:
 

• Jednolity Plik Kontrolny (JPK), który reprezentuje ustandaryzowany zestaw danych generowanych przez systemy informatyczne, które wspomagają proces rozliczania przedsiębiorców związanych z opodatkowaniem towarów i usług, a w szczególności podatkiem od wartości dodanej (VAT). JPK pełni istotną rolę w procesie monitorowania i nadzoru nad prawidłowym naliczaniem i rozliczaniem podatku VAT, umożliwiając szybkie wykrywanie ewentualnych nieprawidłowości czy naruszeń w tym obszarze.
• System Elektronicznego Nadzoru Transportu (SENT), który został specjalnie zaprojektowany z myślą o umożliwieniu Krajowej Administracji Skarbowej skutecznego nadzoru nad procesem transportu i obrotu tzw. „wrażliwymi towarami” (np. alkoholem, suchym tytoniem czy paliwem). Zgodnie z zasadami, wszyscy uczestnicy transakcji związanych z przemieszczaniem wymienionych ładunków, zobowiązani są do składania precyzyjnych zgłoszeń w ramach SENT. Dotyczy to dostawców, którzy dostarczają towary wrażliwe, nabywców, którzy nabywają te towary, oraz przewoźników odpowiedzialnych za faktyczny transport.
   

Podsumowanie
 

Krajowa Ocena Ryzyka Prania Pieniędzy i Finansowania Terroryzmu 2023 stanowi kolejny krok w kierunku skutecznej walki z przestępczością finansową i pozafinansową w Polsce. Skoncentrowane działania rządu i instytucji obowiązanych wynikające z tej analizy, mają na celu zwiększenie bezpieczeństwa finansowego kraju, co przekłada się na ochronę interesów gospodarczych i społecznych.