Sankcje karne i ich kumulacja za ten sam czyn na gruncie VAT

Co to są sankcje karne według UE? Przepisy unijne dotyczące stosowania sankcji karnych

Z art. 273 dyrektywy VAT wynika, że państwa członkowskie mogą nałożyć inne obowiązki, jakie uznają za niezbędne dla zapewnienia prawidłowego poboru VAT i zapobieżenia oszustwom podatkowym. Jest to jednak możliwe pod dwoma warunkami:

• równego traktowania transakcji krajowych i transakcji dokonywanych między państwami członkowskimi przez podatników oraz
• że obowiązki te, w wymianie handlowej między państwami członkowskimi, nie będą prowadzić do powstania formalności związanych z przekraczaniem granic.

Możliwości nałożenia tych innych obowiązków nie można wykorzystać do nałożenia dodatkowych obowiązków związanych z fakturowaniem poza przewidzianymi obowiązkami.

Natomiast z art. 50 Karty praw podstawowych UE wynika, że nikogo nie można ponownie sądzić lub ukarać w postępowaniu karnym za ten sam czyn zabroniony pod groźbą kary, w odniesieniu, do którego zgodnie z ustawą został już uprzednio uniewinniony lub za który został już uprzednio skazany prawomocnym wyrokiem na terytorium UE. Przepis ten gwarantuje więc prawa podstawowe w zakresie braku możliwości ponownego zastosowania sankcji karnych za ten sam czyn. 

Sankcje karne i kwestia ich proporcjonalności

Prawa podstawowe w zakresie zakazu ponownego stosowania sankcji karnych można ograniczyć jedynie w ramach art. 52 Karty praw podstawowych UE, zgodnie z którym wszystkie ograniczenia w korzystaniu z praw i wolności uznanych w karcie musi przewidywać ustawa oraz szanować istotę tych praw i wolności. Z zastrzeżeniem zasady proporcjonalności, ograniczenia tych praw i wolności można wprowadzić wyłącznie wtedy, gdy są konieczne i rzeczywiście odpowiadają celom interesu ogólnego uznawanym przez UE lub potrzebom ochrony praw i wolności innych osób.

W tym przypadku wspomniane ograniczenia wynikają, co prawda, z ustawy krajowej, ale czy jest to wystarczający warunek do uznania przepisów określających takie ograniczenia za zgodne z prawem unijnym? TSUE uznał, że omawiana kumulacja dwóch sankcji zasadniczo powinna podlegać „enumeratywnie określonym warunkom”, aby nie można było podważać praw podstawowych gwarantowanych prawem Unii.

Zdaniem TSUE przepisy krajowe muszą:

• zawierać jasne i precyzyjne reguły umożliwiające określenie, jakie działania i zaniechania mogą być przedmiotem takiej kumulacji postępowań i sankcji,
• zapewniać koordynację postępowań w celu ograniczenia do absolutnie niezbędnego minimum dodatkowego obciążenia, jakim jest kumulacja postępowań karnych,
• gwarantować, że surowość wszystkich nałożonych sankcji będzie odpowiadała wadze danego naruszenia.

Odnosząc się do poszanowania zasady proporcjonalności, TSUE przypomniał, że zasada ta wymaga, aby omawiana kumulacja nie wykraczała poza granice tego, co odpowiednie i konieczne do realizacji uzasadnionych celów przyświecających danemu uregulowaniu. Jednak, jeżeli jest możliwy wybór spośród wielu odpowiednich środków, należy wybrać najmniej uciążliwy, zaś wynikające z tego niedogodności nie mogą być nadmierne w stosunku do zamierzonych celów.

TSUE zwrócił też uwagę, że możliwość nałożenia jednocześnie dwóch omawianych sankcji wydaje się mieć charakter automatyczny, ponieważ w przypadku popełnienia jednego i tego samego naruszenia organ podatkowy ma obowiązek zastosować obydwa środki. W związku z tym, zdaniem TSUE, przepisy krajowe w tym zakresie nie wydają się zawierać ram koniecznych do zapewnienia poszanowania istoty prawa przewidzianego w art. 50 Karty praw podstawowych UE.

Dwie sankcje krajowe za ten sam czyn a prawo krajowe

TSUE stwierdził, że art. 273 dyrektywy VAT oraz art. 50 Karty praw podstawowych UE należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie przepisom krajowym, na mocy których za to samo naruszenie obowiązku podatkowego i w wyniku odrębnych i niezależnych postępowań na podatnika można nałożyć jednocześnie karę pieniężną i środek w postaci zaplombowania lokalu handlowego.

Podsumowanie

Nie jest dopuszczalna kumulacja zarówno postępowań, jak i sankcji o charakterze karnym w odniesieniu do tych samych czynów wobec tej samej osoby bez precyzyjnego wskazania w przepisach krajowych ewentualnie, kiedy i na jakich warunkach taka kumulacja jest możliwa.