Transparency International – nowe narzędzie ułatwi zachowanie zgodności z przepisami o sygnalistach

W dobie rosnących wymagań prawnych i oczekiwań wobec transparentności, efektywne systemy zgłaszania nieprawidłowości stają się nieodzowne dla każdej instytucji. W październiku Transparency International opublikowała formularz samooceny wewnętrznych systemów zgłaszania nieprawidłowości. Jego zastosowanie pomoże organizacjom zachować zgodność z wymogami prawnymi i obowiązującymi standardami. [1]

Kolejne edycje ACFE Report to the Nations od lat konsekwentnie pokazują, że zgłaszanie nieprawidłowości jest najbardziej skuteczną metodą wykrywania korupcji, oszustw i nadużyć w organizacjach. Co ciekawe, zgłoszenia te są dokonywane niemal tak samo często przez zewnętrznych interesariuszy, jak i przez pracowników organizacji. Dlatego posiadanie efektywnych systemów zgłaszania nieprawidłowości (ang. Internal Whistleblowing Systems), umożliwiających zarówno dokonanie zgłoszenia przez członków organizacji, jak i osoby zewnętrzne, powinno być priorytetem dla wszystkich typów organizacji – zarówno jednostek publicznych, prywatnych przedsiębiorstw, jak i organizacji pozarządowych. [2]

Stworzony przez Transparency International formularz jest odpowiedzią na rosnące wymagania prawne związane ze zgłaszaniem nieprawidłowości w organizacjach. Ostatnim przykładem takich regulacji jest europejska dyrektywa o ochronie sygnalistów z 2019 roku. Wraz z uchwaleniem polskiej ustawy o ochronie sygnalistów w czerwcu 2024 roku, dyrektywa ta została wdrożona we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej. [3]

Autorzy formularza podkreślają, że systemy zgłaszania nieprawidłowości są kluczowym elementem budowania kultury zaufania, transparentności i odpowiedzialności w organizacji; nie powinny jednak być postrzegane jedynie z perspektywy zgodności z wymogami prawnymi. Efektywne systemy zgłaszania nieprawidłowości, poza spełnieniem wymogów prawnych, pozwalają na uniknięcie znacznych szkód finansowych i reputacyjnych związanych z niewykrytymi nieprawidłowościami.

Formularz składa się ze 130 pytań podzielonych na osiem wymiarów. Obejmują one m.in. zakres systemu zgłaszania nieprawidłowości, procedury zgłaszania nieprawidłowości oraz wsparcie i ochronę sygnalistów. Odpowiedzi na wszystkie pytania umożliwiają zidentyfikowanie mocnych i słabych stron istniejących systemów zgłaszania nieprawidłowości. Dzięki temu organizacje mogą zaplanować działania naprawcze, takie jak modyfikacja istniejących polityk i procedur, aktualizacja wewnętrznych materiałów szkoleniowych czy zmiana modelowych umów z pracownikami i klientami.

Skorzystanie z formularza ma na celu ułatwienie organizacjom wdrożenia i aktualizacji systemów zgłaszania nieprawidłowości, które będą efektywne oraz zgodne z obowiązującymi dobrymi praktykami, międzynarodowymi standardami, normami opracowanymi przez Transparency International, wskazaniami ISO dotyczącymi systemów zarządzania zgłoszeniami nieprawidłowości oraz europejską dyrektywą o ochronie sygnalistów. Dzięki temu organizacje mogą lepiej chronić się przed korupcją, oszustwami i nadużyciami, a także budować kulturę zaufania i odpowiedzialności, co jest kluczowe dla ich długoterminowego sukcesu.

Założona w 1993 roku Transparency International, to organizacja pozarządowa, której celem jest zwalczanie korupcji oraz promowanie transparentności we wszystkich obszarach społeczeństwa. Organizacja obecna jest w ponad 100 krajach, a jej działalność obejmuje współpracę z agendami UNESCO, ONZ oraz Komisją Europejską i Radą Europy. Jedną z najbardziej znanych publikacji organizacji jest coroczny wskaźnik percepcji korupcji.

*****

Firmy chcące sprawdzić jakie nowe obowiązki dla nich wynikają z ustawy o ochronie sygnalistów mogą również skorzystać z darmowego narzędzia autodiagnozy [4] stworzonego przez EY. Narzędzie to pozwala zidentyfikować obowiązujące wymogi ustawy adekwatnie do rozmiaru i typu organizacji oraz wskazuje organizacji obszary, które mogą wymagać udoskonalenia.