Wzory przemysłowe w erze cyfrowej: Jak nowe prawo UE zmieni ochronę designu?

Kluczowe zmiany w Rozporządzeniu UE i Dyrektywie UE

Zmienione nazewnictwo unijnych wzorów przemysłowych

Rozporządzenie UE wprowadza nową nomenklaturę, zastępując dotychczasową, nieco archaiczną, bo posługującą się pojęciem „Wspólnoty”. Używany do tej pory termin „wzór wspólnotowy” zostaje zastąpiony terminem „unijny wzór przemysłowy”, a „sąd w sprawach wzorów wspólnotowych” staje się „sądem do spraw unijnych wzorów przemysłowych”.

Rozszerzone definicje „wzoru” i „produktu”

Nowe Rozporządzenie UE i Dyrektywa UE poszerzają definicję wzorów podlegających ochronie poza fizyczne produkty, włączając w nią m.in. animację. Zgodnie z nową definicją wzór przemysłowy oznacza postać całego produktu lub części produktu wynikającą z cech, w szczególności linii, konturów, kolorów, kształtu, faktury lub materiałów samego produktu lub jego dekoracji, włączając w to ruch, przechodzenie lub jakikolwiek inny rodzaj animacji tych cech.

Aby zrozumieć jak szerokie spektrum postaci będzie mogło zostać objęte prawem z rejestracji wzoru przemysłowego należy przyjrzeć się również zmienionej definicji produktu. Definicja wzoru przemysłowego wychodzi bowiem od definicji produktu, skoro wzór oznacza „postać produktu”. Zgodnie z nowymi przepisami produkt oznacza każdy przedmiot przemysłowy lub rękodzielniczy inny niż programy komputerowe, niezależnie od tego, czy jest on zawarty w przedmiocie materialnym, czy też materializuje się w formie niefizycznej. Definicja wyraźnie obejmuje interfejsy cyfrowe, prace lub symbole graficzne i inne elementy wizualne, które mogą nie być ucieleśnione w fizycznych obiektach.

W praktyce oznacza to rewolucję dla branży cyfrowej – interfejsy użytkownika, ikony i inne cyfrowe zasoby wizualne będą mogły być rejestrowane jako unijne wzory przemysłowe, dzięki czemu uzyskają pewniejszą ochronę prawną.

Usunięcie wymogu "widoczności"

Na gruncie dotychczasowych przepisów elementy wzoru przemysłowego musiały być widoczne podczas normalnego użytkowania, aby kwalifikować się do ochrony. Nowe regulacje unijne eliminują to ograniczenie, umożliwiając ochronę części składowych, które są tymczasowo ukryte podczas użytkowania produktu. Ta zmiana przynosi korzyści producentom produktów, takich jak maszyny, pojazdy i elektronika konsumencka, gdzie cenne innowacje projektowe mogą występować w komponentach, które nie zawsze są widoczne.

Wzmocniona ochrona przed podróbkami

Rozporządzenie UE i Dyrektywa UE wzmacniaj przepisy przeciwko produktom naruszającym prawa do unijnego wzoru przemysłowego poprzez rozszerzenie ochrony na wzory zastosowane w towarach tranzytowych — produktach nieprzeznaczonych do wprowadzenia do obrotu w UE, znajdujących się w tranzycie do docelowych państw trzecich. Oznacza to znacznie skuteczniejszą walkę z podróbkami – krajowe organy celne będą miały rozszerzone uprawnienia do podjęcia działań w odniesieniu do produktów, gdy dany wzór przemysłowy jest w ten sam sposób zawarty lub zastosowany w tych produktach lub gdy danego wzoru przemysłowego nie da się odróżnić pod względem istotnych cech od takich produktów, nawet jeżeli państwo objęte ich jurysdykcją jest jedynie punktem tranzytowym, a nie państwem końcowego przeznaczenia.

Zharmonizowana klauzula naprawy

Rozporządzenie UE i Dyrektywa UE wprowadzają zharmonizowaną "klauzulę naprawy" we wszystkich państwach członkowskich UE. Klauzula naprawy pozwala podmiotom trzecim na produkcję części zamiennych do celów naprawczych bez naruszania praw do wzorów przemysłowych, co w szczególności może mieć znaczenie w sektorze motoryzacyjnym. Producenci części zamiennych na rynek wtórny skorzystają na tym przepisie, a producenci oryginalnego wyposażenia będą musieli odpowiednio dostosować swoje strategie ochrony.

Uproszczony proces przedłużenia (odnowienia) rejestracji

Nowe przepisy zmniejszają obciążenie administracyjne związane z utrzymaniem rejestracji wzorów. Proces przedłużenia rejestracji wzoru przemysłowego otrzymał jaśniejsze terminy, dzięki którym stanie się sprawniejszy. Wniosek o przedłużenie będzie należało złożyć w terminie sześciu miesięcy przed wygaśnięciem rejestracji, a nie – jak dotychczas – ostatniego dnia miesiąca, w którym kończy się ochrona. Dla przedsiębiorców zarządzających portfolio zarejestrowanych wzorów przekłada się to na niższe koszty administracyjne i zmniejszone ryzyko nieumyślnej utraty ochrony.

Zgłoszenie zbiorowe

Ustawodawca przewidział również zmiany w odniesieniu do zbiorowych zgłoszeń wzorów przemysłowych do rejestracji, polegające na usunięciu wymogu przynależności wzorów objętych zgłoszeniem zbiorowym do tej samej klasy klasyfikacji lokareńskiej. Pozwoli to na obniżenie opłat zgłoszeniowych, ponieważ zgłaszający będą mogli objąć zgłoszeniem zbiorowym produkty zaklasyfikowane do różnych klas, co do tej pory było niemożliwe. Dodatkowo, w Rozporządzeniu UE ustawodawca unijny ograniczył liczbę zbiorowych zgłoszeń unijnych wzorów przemysłowych do rejestracji do maksymalnie 50 wzorów przemysłowych w jednym zbiorowym zgłoszeniu.

Dozwolony użytek wzorów przemysłowych

Nowe prawodawstwo zapewnia również jaśniejsze ramy ograniczeń praw do wzorów przemysłowych, równocześnie je rozszerzając i obejmując dozwolonym użytkiem wzorów m.in. cele:

• komentowania,
• krytyki,
• parodii.

Takie ograniczenie praw wyłącznych nie stanowi novum i jest znane jest m.in. z federalnego prawa amerykańskiego (the Lanham Act), które zezwala na wykorzystanie cudzego znaku towarowego w celach parodii.

Wprowadzenie takiego ograniczenia do prawa europejskiego sprawi, że branże kreatywne, instytucje edukacyjne i organizacje medialne będą miały większą pewność prawną co do możliwości wykorzystania istniejących wzorów przemysłowych, co przełoży się na większą swobodę kreatywną.

Praktyczne kroki dla przedsiębiorstw

Poniżej przedstawiamy praktyczne kroki, które przedsiębiorstwa powinny podjąć już dzisiaj, aby dostosować swoje portfolio wzornicze do nowej rzeczywistości regulacyjnej:

1. Audyt obecnych aktywów wzorniczych: W pierwszej kolejności rekomendujemy przeprowadzenie dokładnego przeglądu istniejącego portfolio wzorów, identyfikując luki w ochronie, które mogą zostać wypełnione dzięki nowym przepisom. Należy zwrócić szczególną uwagę na elementy produktów cyfrowych i części składowe produktów niewidoczne przy normalnym użytkowaniu, które wcześniej nie kwalifikowały się do rejestracji.
2. Aktualizacja strategii zgłaszania wzorów do rejestracji: Przedsiębiorstwa powinny również zrewidować swoje podejście do rejestracji wzorów, uwzględniając nowe definicje i wymagania. Warto rozważyć rozszerzenie ochrony o elementy cyfrowe i animowane interfejsy.
3. Przegląd istniejących licencji: Warto, aby przedsiębiorstwa zwróciły uwagę na wiążące je uzgodnienia licencyjne, szczególnie te dotyczące części zamiennych lub wzorów cyfrowych, mogą wymagać zmian w celu odzwierciedlenia zmienionego stanu prawnego. W tym zakresie rekomendujemy przeprowadzenie audytu umów, aby zidentyfikować niezbędne aktualizacje.
4. Szkolenie personelu: Przedsiębiorstwa powinny również upewnić się, że projektanci produktów, zespoły badawczo-rozwojowe i działy prawne rozumieją implikacje nowego prawodawstwa. Inwestycja w wiedzę zespołu zaprocentuje lepszą ochroną innowacji w przyszłości.