Sosyal Güvenlik ve İş Mevzuatı Hizmetlerine ait makale banner görseli

Çalışma Hayatında Gündem | Ağustos

          Vergi Hizmetleri > Sosyal Güvenlikte Gündem > Makaleler > Vergide Gündem makaleleri > 2020 > Ağustos
    Dr. Hakkı Demirci profil fotoğrafı.

    Dr. Hakkı Demirci

    Direktör

    Sosyal Güvenlik ve İş Mevzuatı Hizmetleri

    Değerli okurlarımız; geçtiğimiz temmuz ayı içerisinde iş ve sosyal güvenlik alanında yaşanan gelişmelere ve ağustos ayı gündemine baktığımızda Covid-19 etkisinin ülkemizde de halen en önemli başlığı oluşturmaya devam ettiğini görmekteyiz. Neredeyse tüm sektörlerin normal faaliyetlerine dönmelerine kanunen izin verilmiş olsa da turizm başta olmak üzere bazı sektörlerin eski normale dönemediğini, bu çerçevede işyerlerinin açılamadığını, buralarda istihdam edilen önemli sayıdaki işgücünün de pasif halde beklediğini görmekteyiz. Bu sorunların giderilmesini teminen en son mini istihdam ve teşvik paketi olarak adlandırılan 7252 sayılı “Dijital Mecralar Komisyonu Kurulması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.

    İş ve sosyal güvenlik alanında geçtiğimiz temmuz ayı içerisinde yaşanan değişiklikler vergidegundem.com adresinde bulunan SGK sirkülerlerimiz ile sizlere ulaştırılmış bulunmaktadır. Dergimizin bu sayısında; 7252 sayılı Kanun ile getirilen düzenlemeler detaylı şekilde yer alacaktır.

    7252 sayılı Kanun’da yer alan iş ve sosyal güvenlik düzenlemeleri

    1. Cumhurbaşkanına kısa çalışma ödeneği süresinde sektörel değişiklik yapma yetkisi verildi.

    Mevcut durumda;

    Koronavirüs (Covid-19) kaynaklı zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılan kısa çalışma başvuruları herhangi bir sektörel farklılık gözetmeksizin; 26.03.2020 tarihli mükerrer Resmî Gazete’de yayımlanan 7226 sayılı Kanun ile sağlanmış ve son başvuru tarihi de 30.06.2020 olarak belirlenmiş, ardından 30.06.2020 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan 2706 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile kısa çalışma süresi bir (1) ay daha uzatılmıştır.

    7252 sayılı Kanun’la getirilen değişiklik ile kısa çalışma ödeneğinin süresini sektörel olarak ayrı ayrı veya bir bütün olarak 31.12.2020 tarihine kadar uzatmak için Cumhurbaşkanına yetki verilmiştir. Buradaki düzenleme ile; ilk defa sadece belirli sektörler için (esneklik-kolaylık sağlanan) Covid-19 etkisine bağlı kısa çalışma uygulamasına devam edileceğini anlıyoruz.

    2. Normale dönen işyerlerine yeni bir SGK Prim teşviki getirildi.

    7252 sayılı Kanun’un 4’üncü maddesi ile 4447 sayılı Kanun’a geçici 26’ncı madde eklenmiştir. Birinci fıkrasında, geçici 23’üncü madde kapsamında,

    • 01.07.2020 tarihinden önce kısa çalışma başvurusunda bulunmuş olan özel sektör işyerlerinde kısa çalışma ödeneğinden yararlanan sigortalıların;

    • İşyerindeki kısa çalışmanın sona ermesi ve aynı işyerinde haftalık normal çalışma sürelerine dönmeleri şartı ile,

    • 31.12.2020 tarihini geçmemek üzere,

    • Kısa çalışmanın sona erdiği tarihi takip eden aydan itibaren üç ay süreyle,

    • 5510 sayılı Kanun’un 82’nci maddesi uyarınca belirlenen prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigortalı ve işveren hissesi primlerinin tamamı tutarında,

    • Her ay bu işverenlerin Sosyal Güvenlik Kurumuna ödeyecekleri tüm primlerden mahsup edilmek suretiyle işverene prim desteği sağlanır denilmiştir.

    Aynı madde ikinci fıkrasında da geçici 24’üncü madde kapsamında,

    • 01.07.2020 tarihinden önce başvuruda bulunarak nakdi ücret desteğinden yararlandırılan sigortalının,

    • Haftalık normal çalışma süresine dönmesi durumunda,

    birinci fıkra kapsamındaki destekten ilgili fıkrada belirtilen süreler ve şartlarla yararlandırılır denilmiştir.

    Öncelikle işyerlerinin bu teşvikten faydalanabilmesi için normale dönmüş olmaları, kısa çalışma ve nakdi ücret desteğinden faydalanmaya devam eden çalışanı olmaması gerekir.

    Faydalanma hesabı nasıl yapılacak?

    Birinci ve ikinci fıkralar kapsamında işverene her bir ay için sağlanacak destek süresi;

    • Kısa çalışma ödeneği alanlar için sigortalının geçici 23’üncü madde kapsamında kısa çalışma ödeneği aldığı aylık ortalama gün sayısını,

    • Geçici 24’üncü madde kapsamında sağlanan nakdi ücret desteğinden yararlandırılanlar için nakdi ücret desteği aldıkları aylık ortalama gün sayısını geçemeyecektir.

    Bu anlamda kişilerin kısa çalışma veya nakdi ücret desteği aldıkları toplam gün sayıları üzerinden hesaplanmak üzere; alınan toplam gün sayısı/yararlanılan ay formülü ile bulunulacak ortalama gün sayısı üzerinden destek miktarı hesaplanacaktır.

    Kapsama dahil olmayanlar

    Bu madde hükümleri;

    • 5335 sayılı Kanun’un 30’uncu maddesinin ikinci fıkrası kapsamına giren kurum ve kuruluşlara ait işyerleri ile (kamu),

    • 2886 sayılı Kanun (Devlet İhale Kanunu),

    • 4734 sayılı (KİK) Kanun’a ve uluslararası anlaşma hükümlerine istinaden yapılan alım ve yapım işleri ile

    • 4734 sayılı Kanun’dan istisna olan alım ve yapım işlerine ilişkin işyerleri ve • Sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar,

    • 5510 sayılı Kanun’un ek 9’uncu maddesi kapsamında ev hizmetlerinde çalışan sigortalılar ve

    • Yurt dışında çalışan sigortalılar hakkında uygulanmaz.

    Yersiz faydalanma

    • Kısa çalışmadan yersiz yararlanıldığının tespiti veya

    • Kısa çalışma başvurusuna yönelik uygunluk tespitinin olumsuz sonuçlanması ya da

    • Nakdi ücret desteğinden yersiz yararlandığının tespiti halinde,

    işyeri bu madde kapsamında sağlanan destekten yararlanamaz veya yersiz yararlanmış sayılır.

    Bu madde kapsamında destekten yersiz yararlanıldığının tespiti halinde, yararlanılan destek tutarı işverenden 5510 sayılı Kanun’un 89’uncu maddesinin ikinci fıkrası uyarınca gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte tahsil edilir.

    Diğer teşviklerden faydalanma

    • Bu maddeyle sağlanan teşvikten yararlanmakta olan işverenler, bu teşvikten yararlanılan ayda aynı sigortalı için diğer sigorta primi indirimi, teşvik ve desteklerinden yararlanamaz.

    • Bu madde kapsamında Fon tarafından işverene sağlanan, sigortalı hissesine karşılık gelen destek tutarının sigortalıya ödenmesi işverenden talep edilemez.

    • Fondan bu madde kapsamında karşılanan tutarlar, gelir ve kurumlar vergisi uygulamalarında gelir, gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınmaz.

    Süre uzatımı

    “Cumhurbaşkanı, birinci fıkrada yer alan üç aylık süreyi sektörel olarak ayrı ayrı veya bir bütün olarak altı aya kadar uzatmaya yetkilidir. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Bakanlık tarafından belirlenir” denilmiştir.

    Baktığımızda; kısa çalışmadan faydalanıp normale dönen tüm işyerleri bu teşvikten 3 ay süreyle faydalanabilecek mi sorusu akla gelmektedir?

    Teorik olarak evet ancak pratikte hayır olarak bu soruya yanıt vermek gerekecektir.

    Çünkü maddede “…. kısa çalışmanın sona erdiği tarihi takip eden aydan itibaren üç ay süreyle” bu teşvikten faydalanılır deniliyor.

    Örnek: İşyeri haziran ayında kısa çalışmayı sona erdirmiş ise temmuz-ağustos-eylül ayları için bu teşvikten faydalanabilir. Ancak maddenin yürürlük tarihi 01.08.2020 olduğu için temmuz ayı bu işveren için boş geçecektir. Bu işyeri toplam 2 ay süre ile faydalanabilecektir.

    Örnek: İşyeri mayıs ayında haftalık normal çalışmaya dönmüş olsun; bu durumda haziran-temmuz-ağustos ayları için faydalanma hakkı var iken; aynı gerekçe ile hazirantemmuz aylarında Kanun yürürlükte olmadığı için destekten faydalanılamayacaktır. Dolayısıyla; bu uygulamadan en erken temmuz ayında normale dönen işyerleri 3 ay süreyle faydalanabilecektir.

    Üç (3) aylık teşvik süresini Cumhurbaşkanı 6 aya kadar uzatabilir maddesinden ne anlamalıyız?

    Cumhurbaşkanı, birinci fıkrada yer alan üç aylık süreyi sektörel olarak ayrı ayrı veya bir bütün olarak altı aya kadar uzatmaya yetkili kılınmıştır. Öncelikle bu madde ile bir önceki kısa çalışma maddesinde yer alan sektörel farklılık hükmü ile paralellik sağlanmak istemiştir.

    Yani bu destekten şartları sağlayan tüm işyerleri en çok 3 ay süreyle faydalanacaktır.

    Daha sonra ise; Cumhurbaşkanı’na zor durumda olan sektörler için teşvik süresini uzatma hakkı tanınmaktadır. Bu süre ise en çok + 2 ay olabilir. Çünkü madde, 01.08.2020 tarihinde yürürlüğe girecektir ve 31.12.2020 tarihinde sona erecektir. Bu anlamda en fazla ağustos-eylül-ekim-kasım ve aralık olmak üzere en çok 5 ay süreyle bu madde uygulanabilecektir.

    Teşvikten faydalanma nasıl olacak?

    İşveren beyanı ile mi otomatik faydalandırma mı? SGK’nın normale dönen işyeri bilgilerini İş-Kur’dan alacağı; sigortalı bazında gün sayılarını ise eksik gün kodlarını (18-27- 28) esas alarak kendi kayıtlarından çekerek işyerlerini beyana gerek kalmadan otomatik faydalandırması beklenmektedir.

    3. Fesih yasağında uzatma ve fesih hallerinde esneklik

    Fesih yasağı; “Yeni Koronavirüs (Covid-19) Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair 7244 sayılı Kanun” ile hayatımıza girdi.

    Bu Kanun ile her türlü iş veya hizmet sözleşmesinin (İş Kanunu, Borçlar Kanunu, Deniz İş Kanunu dahil) 4857/25’inci maddenin birinci fıkrasının (II) numaralı bendi kapsamında ve diğer kanunların ilgili hükümlerinde yer alan ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebepler dışında işveren tarafından feshedilmesi 17 Nisan 2020-17 Temmuz 2020 tarihleri arasında uygulanmak üzere, 3 ay süre ile getirildi.

    Bu madde ile birlikte işveren 17.04.2020 tarihinden itibaren üç aylık süreyi geçmemek üzere işçisini tamamen veya kısmen ücretsiz izne ayırabilecektir. Bu madde kapsamında ücretsiz izne ayrılmak, işçiye haklı nedene dayanarak sözleşmeyi fesih hakkı vermeyecektir.

    30.06.2020 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan 2707 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile fesih yasağı ve ücretsiz izin uygulaması 17.08.2020 tarihine kadar uzatılmış idi.

    7252 sayılı Kanun’un 5’inci maddesi ile yapılan değişiklik ile;

    “Belirli süreli iş veya hizmet sözleşmelerinde sürenin sona ermesi, işyerinin herhangi bir sebeple kapanması ve faaliyetinin sona ermesi, ilgili mevzuatına göre yapılan her türlü hizmet alımları ile yapım işlerinde işin sona ermesi halleri” de ilaveten pandemi nedeniyle fesih yasağı kapsamından çıkarılmıştır.

    İzin verilen işten çıkış kodları;

    25- İşçi tarafından işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile feshe ilave olarak

    05- Belirli süreli iş sözleşmesinin sona ermesi

    17- İş yerinin herhangi bir sebeple kapanması ve faaliyetine son vermesi

    18- İhale konusu işlerin sona ermesi.

    Bunun dışında;

    Hem fesih yasağı hem de işverenin çalışanlarını ücretsiz izne çıkartma süreleri Cumhurbaşkanı tarafından “her defasında en fazla üçer aylık sürelerle olmak üzere 30.06.2021 tarihine” kadar uzatılabilecektir.

    İkale fesih yasağı kapsamında kalmaya devam etmektedir.

    4. Kamu kurumları ile 50’den az çalışanı olan az tehlikeli işyerlerinde işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı çalıştırma yükümlülüğü 31.12.2023 tarihine ertelendi.

    7033 sayılı Kanun ile 633l sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi çalıştırma yükümlülüğü kamu kurumları ile 50’den az çalışanı olan az tehlikeli işyerlerinde 01.07.2017’den 01.07.2020’ye ötelenmişti.

    6331 sayılı İSG Kanun’una göre iş güvenliği uzmanı ve iş yeri hekimi çalıştırmamanın cezası 2020 yılı için her bir personel başına ve her ay uygulanmak üzere 11.735 TL olarak belirlenmiştir.

    Kanun ile 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 38’inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinin (1) numaralı alt bendinde yer alan “01.072020” ibaresi “31.12.2023” şeklinde değiştirilmiştir.