“Küresel tedarik zinciri” olarak adlandırılan bu işbirliği süreci ile alıcılar ve tedarikçiler arasındaki ticari ortaklıklar büyük önem kazanmıştır. Süreçte, uluslararası pazarda rekabet üstünlüğünü elde etmiş, marka imajı, cirosu, üretim kapasitesi gibi unsurlarla küresel bir işletme boyutunu almış firmalara diğer firmalar tarafından nihai mal üretim süreçlerinde hammadde ve ara mamul temin edilmekte; üretim çıktılarının dağıtım ve satış süreçlerinde de destek verilmektedir. Bu şekilde oluşan iş birlikleri ile, küresel firma tarafından yaratılan ticaret hacmi ile diğer firmalar da rekabet gücü elde etmekte ve küresel ticaretin bir parçası olabilmektedir.
Bildiğiniz üzere Ekonomi Bakanlığı özellikle son yıllarda ihracat kapasitesinin artırılmasına yönelik olarak birçok politika geliştirmiştir. Türk firmalarının uluslararası pazarda paylarının artırılması için hem firma yapılarının güçlendirilmesi hem de marka imajlarının iyileştirilmesi amaçlarıyla birçok farklı destek programı projelendirilmiştir.
Küresel firmaların üretim süreçlerinde destek veren diğer firmalar bazında yarattıkları katma değerin farkına varılmasıyla birlikte Ekonomi Bakanlığı Türk firmalarının bu zincirdeki paylarının artırılması politikasına yönelmiştir. Bu kapsamda 2014-8 Sayılı Pazara Giriş Belgelerinin Desteklenmesine İlişkin Karar’a dayandırılarak Küresel Tedarik Zinciri (KTZ) Yetkinlik Projeleri olarak yeni bir destek programı oluşturulmuştur. Geçtiğimiz yıllardan itibaren uygulanan söz konusu desteğin ilk yayımlandığı dönemlerde tanıtımının çok etkin bir şekilde yapılmadığı görülmekle birlikte geçtiğimiz yıldan itibaren üretici firmaların büyük kısmı programdan haberdar olabilmiştir.
Programın şart ve destek unsurlarına geçmeden önce bazı terimlerin tanımlarına yer vermek doğru olacaktır;
Küresel Firma: Marka, ihracat, ciro gibi unsurlar itibariyle sektöründe küresel ölçeğe haiz Bakanlıkça uygun bulunan yurt dışındaki firmalar,
Tedarikçi: Ara malı üreten ve çalışmakta olduğu veya çalışacağı Küresel Firma’ya yeni ürün tedarik edecek veya mevcut ürünü ile yeni bir Küresel Firma’ya tedarikçi olacak şirket,
Küresel Tedarik Zinciri: Ham maddelerin ara malına ve ara malların nihai ürünlere çevrilmesi, ara malı/nihai ürünlerin müşterilere dağıtımı ve satış sonrası hizmetler safhalarını içeren üretici ve dağıtıcılardan oluşan küresel ağ.
Programın amacı, ara mamul niteliğinde üretim gerçekleştirilen Türk firmalarının küresel tedarik zincirine daha etkin bir tedarikçi olarak katılımlarını sağlamaktır. Bu kapsamda firmaların küresel bir firmaya yeni bir ara mamul üretimi için; ya da üretilen ara mamulün yeni bir küresel firmaya satışı için geliştirilen projeler hibe yoluyla desteklenmektedir.
Destek hibe şeklinde oluşturulmuş olup, her bir proje için 1 Milyon USD’ye kadar; harcamaların %50’si şeklinde uygulanmaktadır. Proje süresi daha uzun olsa dahi destek iki yıllık bir süre için verilebilmektedir.
Desteklenecek harcamalar Bakanlık tarafından aşağıdaki şekilde belirlenmiştir;
Makine, Ekipman, Donanım Alımı: Tedarikçilerin, Bakanlıkça uygun bulunan ve KTZ katılım süreçlerinde ihtiyaç duydukları; ürün geliştirme (prototip/numune), test, analiz, doğrulama, kalite kontrol veya ölçme amaçlarına hizmet edecek makine, ekipman ve donanım alımları destek kapsamındadır.
Yazılım Alımı: Tedarikçilerin, KTZ katılım süreçlerinde ihtiyaç duydukları ve Bakanlıkça uygun bulunan yazılımlar destek kapsamında olup, mevcut yazılımları güncellenmesi işlemleri de desteklenmektedir.
Eğitim, Danışmanlık ve Müşteri Ziyaretleri: Bakanlıkça uygun bulunan konularda alınan eğitim veya danışmanlık hizmetleri destek kapsamına alınmaktadır. Küresel Firma veya proje sahibi tedarikçi şirket personelinin; proje ile ilgili karşılıklı değerlendirme amaçlı müşteri ziyaretlerine ilişkin seyahat harcamaları 100.000 ABD Doları’na kadar desteklenmektedir.
Sertifikasyon, Test/Analiz, Ürün Doğrulama Harcamaları: Tedarikçilerin proje kapsamında gerçekleştirecekleri akredite edilmiş kurum ve kuruluşlardan alınan (Bakanlıkça uygun bulunan) sertifikasyon, test/analiz raporları ve ürün doğrulama giderleri desteklenmektedir.
Destek programı onaya tabi olup, firmaların öncelikle projelerini detaylı olarak anlattıkları başvuru dosyalarıyla Bakanlık’a başvuru yapmaları gerekmektedir. Başvurusu onaylanan ve destek kapsamına alınan firmalar harcama belgelerinin ibrazı sonrasında hibe ödemelerini alabilmektedirler.
Başvuru sahibi firmalar aşağıdaki kriterlerle değerlendirilecektir;
1. Mevcut üretim yetkinliği ve geliştirme potansiyeli,
2. Finansal performans,
3. Bilgi sistemleri yönetimi,
4. Organizasyon ve insan kaynakları.
Proje bazlı destek uygulaması esasen teşvik belgeli yatırımlara yönelik programlarda desteklenmektedir. Ancak, teşvik belgeleri yatırımlarda yatırım hacminin daha yüksek ölçülerde olması beklenmekte ve destek unsurları vergi istisnası/indirimi olarak uygulanmaktadır. Küresel tedarik zinciri yetkinlik projesi programında ise, doğrudan hibe şeklinde bir destek uygulanmakta ve asgari bir yatırım harcaması şartı da bulunmamaktadır.
Bu yönleriyle, özellikle daha küçük ölçekli firmaların küresel zincirlerde yerlerini alması için nokta atışı bir destek olduğunu, bu tür programların artırılmasının ekonomide gereken canlanmaya büyük ölçüde katkı sağlayacağını düşünmekteyiz.
