2012 yılında revize edilen yatırım teşvik programı bu anlamda oluşturulan en güçlü politikalardan biri olarak görülmekte ve birçok firma program kapsamındaki desteklerden faydalanarak yatırım planlamalarına daha güçlü adımlarla devam etmektedir.
Ekonomi Bakanlığı tarafından geliştirilen diğer güçlü programlar ise Türk firmalarının ülke dışına açılmaları ve yurtdışında daha güçlü bir şekilde var olmalarını amaçlayan aşağıdaki iki yurtdışı destek programıdır.
1. İhracat Destekleri
İlk olarak 2006 yılında Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu tarafından çıkarılan Türk Ürünlerinin Yurtdışında Markalaşması, Türk Malı İmajının Yerleştirilmesi Ve Turqualıty®’nin Desteklenmesi Hakkında Karar ve sonraki yıllarda çıkarılan diğer ihracat destek kararları ile ihracat yapan veya ihracat yapmayı planlayan Türk firmalarının ihracata hazırlık, pazarlama ve markalaşma şeklinde belirlenen aşamalarda katlandıkları harcamalar hibe yoluyla desteklenmeye başlanmıştır. İhracat destek programlarında özetle firmaların yurtdışında gerçekleştirdikleri pazar araştırması, tanıtım, birim oluşturulması, marka tescili, markanın güçlendirilmesi ve korunması aktivitelerine ilişkin harcamalar hibe yoluyla desteklenmektedir. Özellikle Turquality ya da Marka Destek Programı kapsamına alınan markaların yurtdışında güçlenmesi adına yapılan bir çok harcama yüksek oranlarda ve 4-10 yıl sürelerle desteklenmekte ve bu firmalara büyük avantajlar yaratılmaktadır.
2. Hizmet Sektörleri Destekleri
Ülkemizin hizmet ticaretindeki payının büyütülmesi ve hizmet sektöründe faaliyet gösteren firmaların yurtdışında yürütecekleri ticari faaliyetlerin güçlendirilmesi amacıyla belirli sektörlerde faaliyet gösteren firmalara yönelik destek programı uygulanmaktadır. Mevcut programda desteklenen sektörler güncel olarak; sağlık turizmi, eğitim, bilişim, sinema/dizi- film, teknik müşavirlik, yönetim danışmanlığı, gayrimenkul, lojistik ve yayıncılık sektörleri olup, diğer sektörlerin de program kapsamında alınmasına yönelik değerlendirmeler devam etmektedir. Destek programını iki ayrı program şeklinde incelemek mümkündür.
2.a. Turquality/Marka Destek Programı
Program, Ekonomi Bakanlığı’nın 2015-9 sayılı Döviz Kazandırıcı Hizmet Sektörleri Markalaşma Destekleri Hakkında Karar’ı ve ilgili Genelge’si kapsamında uygulanmaktadır. Yurtdışında oluşturulmuş Türk markalarının imajlarının güçlendirilmesi ve markaların daha farklı ülke pazarlarında tanıtılması, bu markalara sahip firmaların yönetsel bilgi birikimlerinin geliştirmesi, kurumsallaşma süreçlerinin hızlandırılması, hizmet ticareti kapasitelerinin geliştirilmesi, programın asıl amaçlarındandır.
Söz konusu desteklerden faydalanmak için öncelikle yurtdışında destek kapsamında alınabilecek bir tescilli bir Türk markasına sahip olmak gerekmektedir. Yararlanıcı firmanın maksimum iki markası destek kapsamında alınmakla birlikte holding şeklindeki şirket yapılanmalarının maksimum altı markası desteklerden faydalanabilmektedir.
Bakanlık tarafından belirli kriterler dahilinde değerlendirilen ve uygun görülen markalar, iki alt programdan birine dahil edilmektedir. Bu programlar Turquality Destek Programı ve Marka Destek Programıdır. Programlarda uygulanan destek unsurlarında bir farklılık bulunmamakla birlikte, Turquality Destek Programı’nda uygulanan hibe üst limitleri ve uygulama süresi Marka Destek Programına göre daha avantajlıdır. Marka Destek Programı 4 yıllık bir süre için uygulanmaktayken, Turquality Destek Programı 5 + 5 yıl (5 yılın sonunda yapılacak performans değerlendirmesinde olumlu gözlemlenen firmalar için destek süresi 5 yıl daha uzatılabilmektedir.) için uygulanmaktadır.
Başvuru ve Desteklerden Faydalanma Süreci
Başvuru için öncelikle firmaların Turquality programı resmi web sitesinde yer alan ön değerlendirme formu doldurmaları, bu form ve diğer başvuru belgeleriyle Turquality Sekretaryası’na başvuru yapmaları gerekmektedir. Başvurunun ardından ön onay verilen firmaların akredite verilmiş danışmanlık firmalarına ön inceleme çalışması yaptırması ve bu doğrultuda oluşturulan raporu Sekretarya’ya sunmaları gerekmektedir.
Başvurusu onaylanan ve destek kapsamında alınan firmalar destek kapsamındaki harcamalarını yaptıktan sonra, belirlenen sürelerde harcama belgelerini ve diğer ek dokümanları Bakanlık’a iletmekte ve destek ödemelerini almaktadırlar.
Destek uygulama süresince firmaların her yılın sonunda markalaşma faaliyetlerini içeren bir raporu Bakanlığa intikal ettirmeleri gerekmektedir.
2.b. Genel Destek Programı
Turquality/Marka Destek Programı’na başvuru yapmayan veya başvuru yaptığı halde onay alamayan firmalar, yurtdışında gerçekleştirdikleri faaliyetler için genel destek programından faydalanabilmektedirler.
Genel Destek Programı Ekonomi Bakanlığı’nın 2015-8 sayılı Döviz Kazandırıcı Hizmet Ticaretinin Desteklenmesi Hakkında Karar’ı ve ilgili Genelge’si kapsamında uygulanmaktadır. Destek unsurları, Turquality/Marka Destek Programı’nda uygulanan destek unsurlarıyla paralel olup, daha düşük oranlarda hibe desteği sağlamaktadır. Ancak, söz konusu programdan marka bazında değil, firma bazında bir faydalanma söz konusudur. Diğer bir deyimle, Genel Destek Programı’nda tescilli marka yerine firmanın yurtdışı aktiviteleri önem arz etmektedir. Firmaların uluslararası pazarlara açılmasına ve bu pazarlarda rekabet gücü kazanarak hizmet ticaretini geliştirmeleri, programın önemli amaçları arasında bulunmaktadır.
Destek programında tüm sektörlere tanınan ortak destek unsurlarının yanı sıra, sektörlere özel uygulanan destek unsurları da bulunmaktadır. Programın en avantajlı destek unsurları ise yurtdışında açılan birimlere ilişkin kira desteği, yurtdışı tanıtım harcamalarına ilişkin destekler ile personel istihdam destekleri olarak gözlemlenmektedir.
Desteklenen harcamaların yapıldığı ülkelerin, Bakanlık tarafından belirlenen ve dönemsel olarak yenilenen ‘Hedef Ülkeler’ arasından bulunması durumunda, hibe oranlarında artı puan uygulanmaktadır.
Başvuru ve Desteklerden Faydalanma Süreci
Firmalar, destekten faydalanılması düşünülen harcamalarına ilişkin harcama belgeleri ile birlikte Yurtdışı Yatırım ve Hizmetler Genel Müdürlüğü’ne başvuru yapabilmektedirler. Ancak, ilk hibe başvurusu sırasında firmayla ilgili genel bilgileri ihtiva eden Temel Bilgi ve Belgeler setinin hazırlanması ve başvuru sırasında Genel Müdürlük’e sunulması gerekmektedir.
Belirtmekte fayda var ki, kimi harcamalar için harcama yapıldıktan sonra (Karar ve Genelge’de belirlenen sürelerde) hibe için başvuru yapılması mümkünken, danışmanlık harcaması gibi bazı harcama kalemlerinin desteklenmesi için Genel Müdürlük’en ön onay alınması gerekebilmektedir.
Destek unsurlarından faydalanılmasına ilişkin gerekli usul ve esaslar Genelge’lerde belirtilmiş olmakla birlikte, birçok hususun gözden kaçırılması ve harcamalar için destek alınamaması ihtimalleri bulunmaktadır ne yazık ki. Harcama sırasında belge düzeninde dikkat edilmeyen hususlar, başvuru zamanı ve usulünde yapılacak hatalar, doğru programa başvuru yapılıp yapılmadığı hususları gibi birçok konuda firmaların tecrübesizlikten kaynaklanan problemler yaşadıkları gözlemlenmektedir. Bu nedenle konuyla ilgili uzman desteği alınmasında fayda bulunduğunu belirtmek isteriz.
