İşletmeler, hangi ülkeye ait olduğuna bakılmaksızın faaliyetlerini yürüttükleri ülkede elde ettikleri kazançlar üzerinden vergilendirilirler. Ancak çok uluslu ve birden fazla ülkede faaliyetlerini yürüten şirketlerde, elde edilen vergi gelirlerinin beklenenden daha az olduğu ve ülkelere göre vergi uygulamalarının çok farklılaştığı bir ortam oluşabiliyor. Sermaye hareketleri ve dijitalleşmeyle birlikte özellikle hizmetlerin alım satımı süreçlerinde artan kolaylıklar, çifte vergilendirmenin yanı sıra vergi maliyetlerinde tutarsızlığı da beraberinde getiriyor. Daha da önemlisi ülkelerin vergi politikalarındaki farklılıklar küresel vergilendirme sisteminde uyumsuzluğa neden oluyor.
2000'li yılların popüler söylemi olan globalleşme ve dijitalleşme adımları ile desteklenen uluslararası ticaret hacmi, ülkeler arasındaki vergi tutarsızlıklarının giderilmesini zorunlu hale getirmiştir. Bu bağlamda harekete geçen, öncelikle OECD ve G20 gibi uluslararası birlikler ve örgütler küresel bir vergilendirme sistemi ve bu hususta ortak bir hareket planı geliştirmektedir.
BEPS Nedir?
OECD tarafından 2013 yılının Temmuz ayında yayımlanan BEPS (Kar Aktarımı Yoluyla Matrah Aşındırması) Eylem Planı, küresel vergi kayıplarının önüne geçilmesini hedeflemektedir. İngilizce ifadesiyle “Base Erosion and Profit Shifting” kelimelerinin kısaltılması olan BEPS, en anlaşılabilir ifadeyle çok uluslu şirketlerin karlarını daha düşük vergi uygulaması bulunan ülkelere aktarması ve matrahlarını düşürmesini engellenmesi için birtakım düzenlemeleri öngörüyor.
2013 yılında OECD tarafından geliştirilen BEPS Eylem Planı ile, Ekim 2015 yılında Antalya'da düzenlenen G20 Zirvesi'ne katılan tüm ülkeler tarafından imzalanarak önemli bir adım atıldı. Küresel vergilendirme süreçlerinde 2021 yılının Haziran ayında G7 ülkelerince uluslararası kamuoyu ile paylaşılan “Küresel Asgari Kurumlar Vergisi” önerisi, aynı yılın Ekim ayında Roma’daki G20 toplantısında öncelikle 136 ülke tarafından kabul edildi. Diğer ülkelerin de kabulüyle, "Küresel Asgari Kurumlar Vergisi" uygulanması konusunda uzlaşma sağlanmış ve 2023 yılı itibarıyla birtakım standartlar getirilmiştir. Özellikle kurumlar vergisi avantajı sunan ülkelerde merkezler kurarak faaliyet gösterilmesinin önüne geçilmesi ve asgari %15 oranında vergi uygulanması amaçlanmıştır.
BEPS 1.0 Nedir?
OECD’nin geliştirdiği ve G20 ülkelerinin 2015 yılında kabul ettiği BEPS’in ilk uygulaması BEPS 1.0 olarak tanımlanır. BEPS 1.0 ile hazırlanan 15 Eylem Planı’nda şirketlerin karlarını vergi avantajı bulunan ülkelere aktarmasının önlenmesi amaçlanır. 141 ülkenin katılımıyla bir standart oluşturulan BEPS 1.0 içeriğinde bulunan 15 Eylem Planı şöyledir:
1. Dijitalleşmeyle gündeme gelen vergi zorluklarının belirlenmesi,
2. Hibrit uyumsuzlukların yani farklı vergi uygulamalarının getirdiği olumsuzlukların ortadan kaldırılması,
3. Kontrollü Yabancı Şirket, mükelleflerin vergilerini başka şirketlere, ülkelere kaydırılmasının risklerinin incelenmesi,
4. Faiz giderleri yoluyla matrah erozyonunun önüne geçilmesi,
5. Zararlı vergi uygulamalarının önlenebilmesi için şeffaflığın artırılması,
6. Çifte verginin engellenmesi için Çifte Vergi Önleme anlaşması kapsamı,
7. Çifte Vergi Önleme anlaşmasındaki iş yeri tanımının yapılması,
8. OECD’nin Transfer Fiyatlandırılması Rehberi’nin Gayri Maddi Varlık Transferleri bağlamında güncellenmesi,
9. OECD’nin Transfer Fiyatlandırılması Rehberi’nin Risk ve Sermaye Transferleri bağlamında güncellenmesi,
10. OECD’nin Transfer Fiyatlandırılması Rehberi’nin Diğer Yüksek Riskli İşlemler bağlamında güncellenmesi,
11. BEPS uygulamalarında ortak metodoloji geliştirilmesi,
12. Ülkelerin agresif vergi planlamalarına gitmesi durumunda bildirimde bulunma zorunluluğu getirilmesi,
13. BEPS süreçlerinde belgelendirme yükümlülüklerinin düzenlenmesi,
14. Tahkim yöntemlerinin yaygınlaştırılması,
15. BEPS ile gelen yeniliklerin çok taraflı anlaşmalarla hayata geçirilmesi
BEPS 2.0 Nedir?
BEPS 2.0 reformları, BEPS 1.0 ile açıklanan 15 Eylem Planının tüm sektörlerde giderek yaygınlaşan dijital işlemleri de ele alacak şekilde geliştirilmesiyle oluşturulmuştur. BEPS 2.0, katılımcı ülkeler arasında çifte vergilendirme veya tutarsız vergi uygulamalarını önlemek için genel fikir birliğini amaçlar.
Aralık 2021’de yayımlanan BEPS 2.0 Reform Paketi, BEPS 1.0’a göre daha ayrıntılı bir çerçeve sunarken vergi kurallarının modernleştirilmesine olanak tanır.
Pillar 1 (Sütun 1) ve Pillar 2 (Sütun 2) Nedir?
Yeni küresel vergilendirme mimarisini oluşturan BEPS 2.0, Pillar 1 (Sütun 1) ve Pillar 2 (Sütun 2) olarak tanımlanan iki sütun üzerinde inşa edilmektedir.
Pillar 1 (Sütun 1), şirketlerin elde ettiği kazançların vergilendirme hakkını, verginin doğduğu kaynak ülkeye belirli bir oran dahilinde dağıtılması koşullarını düzenler. Verginin tahsil edilebilmesi için şirketin kaynak ülkede iş yeri veya daimi temsilciliği gibi fiziki bir oluşuma bağlı olmaktan çıkarmaktadır. Pillar 1 kapsamındaki çok uluslu şirketler için yıllık en az 20 milyar euro hasılat eşiği mevcuttur.
Pillar 2 (Sütun 2) ise hasılatı 750 milyon euronun üzerinde olan çok uluslu şirketlerin ilgili ülkelerde kârlarından alınan efektif vergi oranının %15’in altında olduğu durumlarda öncelikle kaynak ülkelerle ilgili düzenlemeleri içermektedir. Pillar 2 ile %15’den az vergi yüküne sahip olan çok uluslu şirketlerde %15 ile efektif vergi oranı arasındaki farkın öncelikle operasyonun olduğu ülkede alınması, şirketin nihai ana ortağının kurulu olduğu ya da iştirakinin bulunduğu ülkelerde vergilendirilmesini sağlamaktadır.
GloBE (Global Anti-Base Erosion Model) Nedir?
Pillar 2, İngilizcesi Global anti-Base Erosion olarak bilinen (GlobE) Küresel Matrah Aşındırmayı Önleme Rejimini oluşturan kurallardan oluşur. Nitelikli Yurt İçi Asgari Ek Vergi (QDMTT) ile fiziken faaliyette bulunulan ülkede %15 oranı altında kalan vergi için ek vergi uygulanır. Gelir Dahil Etme Kuralı (IIR) ve Düşük Vergilendirilen Ödeme Kuralı (UTPR) olarak tanımlanan kurallar ise çok uluslu şirketlerin grup şirketleri ve iştiraklerine, QDMTT uygulanmadığı durumda geçerli olacak olan vergi yöntemlerini açıklar.
Gelir Kapsama Kuralı (IIR), çok uluslu şirketlerin merkezinin bulunduğu ülkeye, düşük vergilenen grup şirketinin kazancı üzerinden vergi alma hakkı verir. Düşük Vergilendirilen Ödeme Kuralı (UTPR) ise ilk kural kapsamında ilave vergi alınmayan söz konusu grup şirketlerin vergi indirimlerinin reddini veya düşük vergilemeye denk düzeltme yapılması yöntemidir. Özetle düzenleme, ek vergi alınması için (%15 efektif orana ulaşabilmesi için) birçok mekanizma içermektedir.
EY Size Nasıl Destek Olabilir?
EY olarak, alanında uzman ve uzun yıllar tecrübeli ekiplerimiz ile vergi planlama, vergi uyumluluğu, vergi operasyonları gibi konularda şirketlerin BEPS reformları ile gündeme gelen uluslararası vergilendirme süreçlerine adaptasyonuna yardımcı oluyoruz. EY Uluslararası Vergilendirme Hizmetlerimiz ile şirketlerin BEPS 2.0 doğrultusunda uygulanacak olan raporlama ve uyum zorluklarını aşılabilmesini sağlıyoruz. Sürece hazır olmak ve eyleme geçirilebilir bir plan geliştirmek için EY olarak küresel ağımızdan, uzun yıllara dayanan tecrübemizden ve ekiplerimizin uzmanlığından faydalanabilirsiniz
