Ander tijdperk
Simpel gesteld: hoe hoger in de organisatie, hoe lager het gemiddelde EQ. En aan de top worden de grote beslissingen genomen, dus kreeg én krijgt het thema ‘benoemen van emoties’ lastig voet aan de grond – ook al is de harde businesscase ervoor aantoonbaar uitstekend. Overigens ziet hij dat beeld wel langzaam veranderen. “Steeds meer bestuurders en commissarissen staan ervoor open en erkennen dat gestructureerde ontwikkeling van EQ waardevol is, zowel voor organisaties als hun medewerkers. Daarbij speelt ook mee dat steeds meer jongeren die naar de top doorstromen in een ander tijdperk zijn opgegroeid. Een tijd waarin emotionele intelligentie veel prominenter aanwezig is, bijvoorbeeld in de opvoeding.”
Echt gehoord voelen
Die kentering in de perceptie is maar goed ook, want volgens Iedema schreeuwt deze tijd om meer emotionele intelligentie. “We leven tenslotte in een periode met grote uitdagingen, terwijl onze vertrouwde oplossingsmodellen niet meer houdbaar zijn. Kijk maar naar de klimaatcrisis, de stikstofcrisis, de opvangcrisis, de kritiek op financiële instellingen en tal van andere grote dossiers.” Typerend hieraan zijn de sterk op de eigen belevingswereld geënte standpunten, signaleert hij. “‘De maatschappij moet begrijpen dat …,’ zoals een commissaris van een financiële instelling recent in een interview zei. Met dit soort uitspraken staan organisaties soms lijnrecht tegenover hun stakeholders.”
Juist dan is het zaak om empathie te tonen, want dat kan leiden tot doorbraken. Empathie is namelijk de kern van emotionele intelligentie. “In het debat zie je vaak een defensieve reactie. Mensen luisteren niet om van elkaar te leren, maar om te reageren. Maar daar schiet niemand iets mee op. Het helpt wel als je de ander laat merken dat hij echt gehoord wordt. Begrijp je diegene niet? In feite moet je dan kritisch bij jezelf te rade gaan over wat jíj wellicht nog niet weet, waardoor je de ander als irrationeel ervaart.”
Vijf stappen
Het goede nieuws is dat iedereen empathie heeft. Maar we kunnen het niet allemaal even goed toepassen. Een voorbeeld: iedereen voelt mee met een bedelaar op straat (is: empathie hebben), maar niet iedereen geeft hem wat (is: empathie toepassen). Nog beter nieuws: empathie toepassen kun je leren. Iedema: “Het is net als met fietsen. Als je het eenmaal onder de knie hebt, leer je het nooit meer af.” Wie aan zijn emotionele intelligentie wil werken, gaat volgens hem vijf stappen door. Allereerst: je eigen emoties leren herkennen en inzicht ontwikkelen in hoe je reageert op specifieke situaties en het gedrag van anderen. Je emoties leren reguleren is de volgende stap. “Dat is iets anders dan wegdrukken. Het gaat erom dat je je eigen emoties omarmt en daar iets mee doet.” Stap drie is de emoties bij anderen herkennen, en stap vier: die ander helpen om zijn emoties te benoemen en te reguleren. “Niet door te manipuleren, maar door echt de helpende hand uit te steken.” Tot slot, de vijfde stap is dat je empathie echt leert toepassen.
