Bouwstenenrapport: Belastingaftrek op giften in de toekomst, vereenvoudiging of bezuiniging?

Een analyse van het voorstel  om de belastingaftrek op periodieke en eenmalige giften gelijk te trekken en de impact op donateurs en de liefdadigheidssector.

Door Lisa Mullink, Consultant Business Tax Advisory

Achtergrond bouwstenenrapport

Op 12 februari 2024 deelde staatssecretaris Van Rij van Fiscaliteit en Belastingdienst, het rapport “Belastingen in maatschappelijk perspectief: Bouwstenen voor een beter en eenvoudiger belastingstelsel” met de Tweede Kamer. Dit rapport, dat op Prinsjesdag 2023 werd aangekondigd, heeft onder andere tot doel om de belangrijkste thema’s, knelpunten en oplossingsrichtingen van het gehele belastingstelsel te identificeren. Hiermee kan het rapport dienen als ondersteuning bij de kabinetsformatie. Een van de onderwerpen betreft een vereenvoudiging van de giftenaftrek. In deze blog ga ik in op wat dit voor de praktijk zou betekenen.

De giftenaftrek in de inkomstenbelasting

In de inkomstenbelasting is het mogelijk om financiële donaties aan goedgekeurde instellingen af te trekken van het belastbaar inkomen. Deze goedgekeurde instellingen worden aangeduid als algemeen nut beogende instellingen, ook wel afgekort tot ANBI’s. Dit resulteert in een verlichting van de belastingdruk voor de donateur bij het doen van een donatie aan een goed doel. De wetgever heeft met deze aftrekregeling beoogd om financiële bijdragen aan en het daarbij steunen van goede doelen te stimuleren, waar de gehele maatschappij uiteindelijk bij gebaat is. 

Periodieke versus eenmalige giften

Momenteel maakt de wet onderscheid tussen twee typen giften voor het in aanmerking komen van aftrek in de inkomstenbelasting: de periodieke gift en de eenmalige gift. Een periodieke gift is een gift waarbij de belastingplichtige zich in een overeenkomst verplicht om jaarlijks eenzelfde bedrag te schenken aan een ANBI of een steunstichting SBBI (sociaal belang behartigende instelling), voor minimaal vijf jaar lang. Dit type gift kan in zijn totaliteit van de inkomstenbelasting worden afgetrokken tot een maximum van 250.000 euro per jaar. Voor de aftrek van periodieke giften geldt geen minimumbedrag. Deze regeling maakt het doen van periodieke giften aan ANBI’s fiscaal zeer aantrekkelijk.

Bij eenmalige giften zijn de aftrekmogelijkheden beperkter. Eenmalige giften zijn bedragen die eenmalig of in elk geval zonder terugkerende verplichting worden geschonken aan een ANBI. Bij deze giften geldt, in tegenstelling tot periodieke giften, wel een drempel: gewone giften zijn alleen aftrekbaar van de belasting indien deze minstens 1% van het verzamelinkomen uitmaken, met een ondergrens van 60 euro per jaar, plus een maximum van 10% van hetzelfde verzamelinkomen. Mochten gewone giften de 10% van het verzamelinkomen overstijgen, zijn deze niet meer aftrekbaar.

De voorgestelde vereenvoudiging

In het bouwstenenrapport is een voorstel gedaan om de robuustheid van het belastingstelsel en de begrijpelijkheid van de inkomstenbelasting te vergroten. Het rapport stelt voor om de  eenmalige en periodieke giften gelijk te behandelen. Beide giften zouden een minimum en een maximum moeten krijgen om aftrekbaar te kunnen zijn van de inkomstenbelasting. Bij de periodieke gift, die momenteel geen minimum kent voor aftrek, zal mogelijk hetzelfde minimum ingevoerd worden als bij de eenmalige gift: minimaal 1% van het verzamelinkomen, met een absoluut minimum van 60 euro en een plafond van 10% van het verzamelinkomen. 

Winnaars en verliezers

Op dit moment geven veel mensen de voorkeur aan de periodieke gift in de huidige giftenregeling, omdat hieraan geen minimum of maximum is verbonden voor fiscale aftrekbaarheid (tot 250.000 euro per jaar). Dit zal echter waarschijnlijk veranderen als de regeling van de periodieke gift gelijk wordt getrokken met die van de eenmalige gift. 

Gevolgen voor de periodieke donateur

Mijns inziens zal de aantrekkelijkheid van periodiek doneren aanzienlijk verminderen als gevolg van de wijziging. Met de afschaffing van het giftenonderscheid zullen periodieke donateurs gepusht worden om minstens 1% van hun verzamelinkomen te doneren om hun fiscale aftrekbaarheid te behouden. Dit is een aanzienlijk verschil met de huidige situatie, waarin er geen aftrekondergrens is. Het is aannemelijk dat dit zal leiden tot een afname van het aantal periodieke donateurs.

Gevolgen voor de eenmalige donateur

Eenmalige donateurs zullen door de gelijktrekking op dezelfde manier behandeld worden in hun belastingaangifte als periodieke donateurs, ongeacht de frequentie van hun donaties. De huidige aftrekdrempel en het aftreklimiet blijven ongewijzigd.

Gevolgen voor de grote gever

De buitengewoon genereuze gever werd reeds eerder fiscaal in aftrek beperkt door de invoering van een aftreklimiet van 250.000 euro per jaar. Grotere donateurs die onder dit limiet blijven, maar wel boven de 10% van hun verzamelinkomen doneren, zullen door deze wijziging eveneens beperkt worden in hun fiscale aftrek.

Gevolgen voor de kleine gever

Het lijkt erop dat de kleinere gevers in eerste instantie het meest getroffen worden door de gelijke behandeling van de periodieke en eenmalige giften. Momenteel kunnen zij immers zonder minimumbedrag bepalen welk bedrag ze over een langere periode, minimaal vijf jaar, willen doneren aan een ANBI. Ze kunnen dit bedrag vervolgens jaarlijks fiscaal aftrekken.

Als bijvoorbeeld een huishouden met een verzamelinkomen van 50.000 euro jaarlijks wil profiteren van een fiscale aftrek, moet het volgens de nieuwe regeling minstens 1% van dat inkomen, oftewel 500 euro doneren. Dit geldt ongeacht of de donatie eenmalig of voor meerdere jaren gedaan wordt.

Met het wegvallen van het fiscale voordeel voor periodieke giften ligt het voor de hand dat deze huishoudens, indien zij niet volledig stoppen met doneren, eerder zullen kiezen voor een eenmalige gift. Dit zou echter de financiële zekerheid verminderen waar ANBI’s op kunnen bouwen.

Gevolgen voor de Belastingdienst

Het lijkt erop dat de gelijktrekking van beide giften voortkomt uit de wens van de Belastingdienst voor een eenvoudiger en beter te handhaven belastingsysteem. Dit zou resulteren in verminderde controles op de correctheid van dit onderdeel binnen de belastingaangifte van burgers en in minder complexiteit. Bovendien zou  vereenvoudiging van de belastingaangifte het doenvermogen van burgers verbeteren en de kans op fraude verminderen, aldus een aanneming in het rapport.

Gevolgen voor de goede doelensector (de ontvangers)

Indien belastingplichtigen inderdaad minder opteren voor periodieke giften als gevolg van de gelijktrekking, kan dit een grote impact hebben op de liefdadigheidssector, vooral voor organisaties die afhankelijk zijn van deze periodieke donaties. Hoewel er  fiscaal voor hen niets verandert, bieden periodieke giften een mate van zekerheid waardoor zij hun projecten vooruit kunnen plannen. Met een afname van het aantal periodieke giften zouden zij meer overgeleverd worden aan de onvoorspelbaarheid van ad hoc donaties. 

Een complexe kwestie

Samengevat zou de verandering in de giftenaftrek kunnen leiden tot meer fiscale gelijkheid tussen grote en kleine donateurs. Deze gelijkstelling van giften zou echter ook nieuwe complicaties kunnen veroorzaken, zoals een mogelijke afname van periodieke giften. Dit kan grote gevolgen hebben voor non-profitorganisaties die van deze donaties afhankelijk zijn.

Het faciliteren van fiscale voordelen voor het steunen van goede doelen lijkt ten koste te gaan van het verlangen van de overheid naar meer eenvoud en nivellering. De invulling van sociale verantwoordelijkheden en de verdeling publieke middelen, waaronder de financiële steun aan goede doelen, is sterk afhankelijk van beleidskeuzes. Als de overheid besluit om filantropie en het schenken aan goede doelen minder fiscaal aantrekkelijk te maken, kunnen deze bezuinigingen ernstige gevolgen hebben voor de goede doelensector en uiteindelijk nadelig zijn voor het maatschappelijk welzijn. Beslissingen rondom filantropie dienen derhalve zorgvuldig overwogen te worden, met oog voor de mogelijk langetermijneffecten voor de samenleving.