Een lokaal perspectief
Hoe belangrijk deze heffing wordt gevonden, blijkt onder meer uit de snelheid waarmee ze werd aangenomen. "De recente EU-regelgeving en het beleid inzake kunststoffen zijn veel sneller in werking getreden dan enige andere regelgeving en beleid dat ik eerder in de EU heb gezien," zegt Edward Sims, Climate Change and Sustainability Services Senior Manager bij EY Godkendt Revisionspartnerselskab in Denemarken. "Normaal gesproken duurt het enkele jaren voordat nieuwe EU-regels en -beleid worden aangenomen. De recente EU-regelgeving en -beleid inzake kunststoffen is relatief snel tot stand gekomen."
Soortgelijke maatregelen zijn in aantocht in het VK en de VS, waar Californië bijvoorbeeld overweegt om in 2022 een belasting in te voeren op plastic voor eenmalig gebruik dat in de staat wordt verkocht, met een maximum van één cent per stuk. Commentaren bij de nieuwe Britse belasting wijzen opnieuw op het gebruik van fiscaal beleid als een manier om nieuw gedrag te stimuleren. Andy Bradford, Indirect Tax Executive Director, Ernst & Young LLP (UK), zegt: "De Britse regering heeft uitgelegd dat de Plastic Packaging Tax tot doel heeft het gebruik van gerecycled plastic, in plaats van nieuw plastic, aan te moedigen in plastic verpakkingen. Gehoopt wordt dat dit op zijn beurt een stimulans zal zijn voor meer recycling en de inzameling van plastic afval, waardoor plastic niet op stortplaatsen of in verbrandingsovens terecht zal komen."
Belastingdiensten over de hele linie staan voor de complexe taak te voldoen aan een groeiend labyrint van wetten. De nieuwe belastingen op plastic in Italië, Spanje en het VK zijn slechts het topje van de ijsberg in Europa. Polen, Frankrijk, België en Zweden hebben zelfs aangekondigd dat zij binnenkort nieuwe wetgeving zullen invoeren. Het frisdrankenhandelsorgaan Union of European Beverages Associations (UNESDA) beweert dat de plasticheffing van de EU de producenten minstens 7,7 miljard euro per jaar extra zou kosten, als die wordt doorberekend in de verpakkingswaardeketen.7
Omgaan met een gebrek aan duidelijkheid
De kosten voor degenen die uiteindelijk de belastingen moeten betalen, zijn echter onduidelijk en zullen van land tot land verschillen, immers elk land besluit in beginsel over zijn eigen soevereine belastingstelstel. Volgens de voorstellen van het VK zijn onder meer de producenten van plastic verpakkingen, de importeurs, de zakelijke klanten van de producenten en de consumenten aansprakelijk. De regels kunnen in een ander rechtsgebied anders zijn.
"Het zal belangrijk zijn waar de belasting wordt geheven, waarop zij wordt geheven en wie de uiteindelijke kosten draagt," zegt Turnsek. "Wordt het aangerekend aan de plasticverwerker? Wordt ze aangerekend aan het producerende merk dat de plastic verpakking gebruikt? Vallen secundaire en tertiaire verpakkingen ook onder de kunststofheffingen? Als er een heffing op kunststof wordt geheven, kan het zijn dat de prijs van bepaalde producten omhoog moet. Neemt de producent die kosten voor zijn rekening of worden ze doorberekend aan de consument?"
Een andere kwestie is te begrijpen waar in de organisatie de belasting "zit". Bradford zegt: "Hoe zal het plastic dat onder heffing valt worden geïdentificeerd en wie zal verantwoordelijk zijn voor de berekening van de verschuldigde belasting? In sommige gevallen kunnen systemen worden geconfigureerd om het plasticgebruik en de waarden voor belastingdoeleinden te identificeren. De noodzakelijke veranderingen moeten echter nu al worden overwogen en de belanghebbenden moeten erbij worden betrokken." 2022 lijkt misschien nog ver weg, maar voorbereiding is essentieel.
Het zal niemand verbazen dat de kunststoffenheffing van de EU onder vuur is komen te liggen van de kunststoffenindustrie, die heeft aangevoerd dat dergelijke heffingen een grotere economische last dreigen te leggen op minder welvarende landen. Als reactie op de kunststofheffing van de EU stelt UNESDA in een verklaring - ondertekend door bedrijven uit de verpakkingswaardeketen - dat de heffing "de landen zou straffen die minder goed zijn uitgerust met recyclinginfrastructuur". 8
"Plasticbelastingen moeten worden gezien als een beleidshefboom waaraan regeringen kunnen trekken om circulariteit op het gebied van kunststoffen en verpakkingen in Europa en de rest van de wereld verder te stimuleren," aldus Sims.
Blijvende kans
Deze nieuwe doelstellingen betekenen niet alleen een stijging van de kosten en operationele hoofdpijn voor bedrijven. Het vooruitzicht dat een toeleveringsketen die veel plastic bevat duurder wordt, zet bedrijven ertoe aan om samen te werken met partners in de industrie om nieuwe manieren te zoeken om verpakkingen te produceren die minder plastic bevatten.
Er zijn enkele voordelen voor bedrijven. Ten eerste is er de kans om consumenten en investeerders aan te spreken door een gedurfde en vastberaden aanpak van het beleid inzake milieu, maatschappij en governance (ESG) te tonen.
Dan is er nog de mogelijkheid om te profiteren van een breed scala aan economische stimuleringsmaatregelen die door regeringen worden aangeboden, als een ander belangrijk instrument om bedrijven ertoe aan te zetten nieuwe productiegewoonten te ontwikkelen.
In 2018 heeft het Milieuprogramma van de Verenigde Naties (UNEP) bijvoorbeeld een aanbevolen routekaart naar duurzaamheid opgesteld, met een focus op plastic voor eenmalig gebruik. Daarin werden onder meer economische stimulansen - zoals belastingkortingen - voorgesteld om het gebruik van milieuvriendelijke alternatieven aan te moedigen en de overgang te ondersteunen.
Intussen is de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (EPR) een beleidsmaatregel die producenten van kunststof aanmoedigt hun ontwerp te verbeteren. Dit stimuleert recycling door de producent verantwoordelijk te maken voor de kosten van afval tot voorbij het punt van de consument,9 bedrijven aan te moedigen hun ontwerp met het oog op recycling te verbeteren en de afvalproductie te verminderen via de financiering van het systeem voor afvalinzameling en -recycling.
Het Verenigd Koninkrijk is van plan het EPR-systeem voor verpakkingen in 2023 te actualiseren, nadat het eerder in 1997 een eerste systeem voor producentenverantwoordelijkheid had ingevoerd. Het Britse ministerie van Milieu, Voedsel en Plattelandszaken (DEFRA) zei dat het bestaande systeem heeft geholpen om de recycling van verpakkingsafval te verhogen tot 63,9% in 2017, tegenover een kwart twintig jaar eerder.10
"Economische prikkels zullen zeker hun effect hebben", zegt Toon Borghgraef, EY Climate Change and Sustainability Services Manager bij EY Assurance Services BV voor België. "Nu de verantwoordelijkheid voor plastic verpakkingen steeds meer bij bedrijven wordt neergelegd, zullen zij kijken of ze minder plastic afval kunnen produceren."
Zoals gezegd, zal innovatie steeds belangrijker worden voor bedrijven die met de veranderingen worstelen - aangezien zij nieuwe manieren zoeken om plastic te produceren en zo de heffing te vermijden.
"Handelsmerken denken hier echt over na," zegt Sims. "Hoe kunnen ze hun gerecyclede inhoud vergroten? Veel van de aandacht gaat uit naar consumentenverpakkingen en consumentgerichte kunststoffen, maar er zijn ook veel industriële kunststoffen. Dus deze plasticheffing richt zich op dit moment op de geesten."
Hoewel dergelijke stimuleringsmaatregelen producenten op korte termijn kunnen helpen bij de overgang naar een circulaire economie, is een begrijpelijke vraag wat er met die nieuwe gewoonten en richtingen gebeurt zodra de stimuleringsperiode zijn onvermijdelijke einde nadert. Volgens Sims is het van essentieel belang dat er "zowel een economische als een milieugedachte achter zit", zodat het proces levensvatbaar blijft voor bedrijven als de stimuleringsmaatregelen eenmaal zijn ingetrokken.
De weg vooruit
COVID-19 heeft bedrijven in een staat van verandering gebracht. De meeste bedrijven zijn gedwongen hun toeleveringsketens, bedrijfsmodellen en risicoblootstelling te herzien. Dit alles in het kielzog van de pandemie en de langetermijntrends bij consumenten die daardoor in een stroomversnelling zijn geraakt. Bedrijven met een vooruitziende blik zullen dit als een kans aangrijpen om hun activiteiten duurzamer te maken. Aangezien zij hoe dan ook moeten blijven investeren in technologie en innovatie om hun activiteiten toekomstbestendig te maken, biedt de focus op duurzaamheid een manier om vooruit te komen.
Inzicht in immateriële activa, waaronder innovatie en merk, stelt beleggers in staat verder te kijken dan de boekwaarde van een bedrijf. Uit een EY-rapport van 2019 over het meten van langetermijnwaarde blijkt dat, terwijl in het verleden 80% van de marktwaarde van een bedrijf van de balans kon worden afgelezen, dat op het moment van publicatie tot iets minder dan de helft was gedaald.11
Naarmate de aandacht voor duurzaamheid toeneemt, kunnen bedrijven wereldwijd de invoering verwachten van meer stimuleringsmaatregelen, belastingen en andere maatregelen op het gebied van kunststoffen. Over vijf tot tien jaar zal duurzaamheid van essentieel belang zijn voor bedrijven, tegen een achtergrond van andere milieumaatregelen, zoals die om de koolstofuitstoot te verminderen, en hogere normen die worden verwacht in ESG-rapportage.
Het is van vitaal belang een goed overzicht te hebben van de wijze waarop de belastingen en andere type belastingen en economische stimulansen van land tot land zullen worden toegepast. Veel landen hebben al belastingen op plastic en verpakkingen ingevoerd. "De EU-heffing vereist financiering en bestaande belastingen op plastic kunnen worden herzien en mogelijk aangepast", merkt Turnsek op. "Aangezien waarschijnlijk meer landen belastingen op plastic verpakkingen zullen invoeren, met het oog op financiering en gedragsverandering, zal een volledig en actueel beeld van het landschap van belastingen op plastic verpakkingen van vitaal belang zijn." Bedrijven zullen de mogelijke gevolgen van de nieuwe regels moeten kwantificeren. Ook moeten zij deze informatie in hun systemen verankeren om ervoor te zorgen dat de rapportage- en kostprijsberekeningsmodellen accuraat zijn, en de prijsstelling dienovereenkomstig aanpassen.
Grote ondernemingen zullen zich wellicht gemakkelijker aan de regels kunnen aanpassen, terwijl kleine en middelgrote ondernemingen met minder gespecialiseerde belastingdeskundigen een moeilijkere overgang tegemoet kunnen zien.
Een goed gevormde afdeling beschikt over de nodige deskundigheid en technologie om het bedrijf door het complexe kunststoffendoolhof te loodsen.
"De beste voorbereiding is het ontwikkelen van een duurzame verpakkingsstrategie", zegt Borghgraef. "Eentje waarin de wetgevingsdrift is verwerkt, maar die aansluit bij de bedrijfsambities."
Samenvatting
Nu de wereld geconfronteerd wordt met een enorm probleem van plasticvervuiling, voeren regeringen nieuwe maatregelen in om dit probleem in te dammen. Een van de belangrijkste methoden is de plasticbelasting, die door verschillende jurisdicties tegen verschillende tarieven en op verschillende manieren wordt toegepast. De ontwikkelingen gaan snel en fiscale afdelingen hebben de grootste moeite om bij te blijven. Maar zij die dat kunnen, krijgen de kans om een strategische partner van het bedrijf te zijn: om risico's te vermijden, nieuwe stimulansen aan te grijpen en zich aan te passen aan de veranderende smaak van consumenten en investeerders.
