Kredietratings geven ander perspectief op financieren onderwijssector

Hoe kredietratings de onderwijssector kunnen ondersteunen bij het duurzaam financieren en bekostigen van de strategische transformatie.

Naar verwachting gaat in het middelbaar en hoger (beroeps) onderwijs de traditionele financierings- en bekostigingssystematiek deels plaats maken voor nieuwe vormen van financiering en bekostiging.  Een kredietrating kan een rol vervullen om toetredende stakeholders zekerheid te geven over hun financiering en bekostiging.

Voor een toekomstbestendig middelbaar en hoger (beroeps) onderwijs zijn investeringen in onder andere digitalisering en flexibilisering onvermijdelijk. Onderwijsbesturen zullen zich beraden op verschillende toekomstscenario’s. Wat betekent de benodigde strategische transformatie voor de inzet van de beschikbare middelen en wat zijn de gevolgen voor de exploitatie en bedrijfsvoering op lange termijn? En zijn de eigen middelen in het middelbaar en hoger (beroeps) onderwijs voldoende?

Om de strategische transformatie duurzaam te financieren, is de financiële gezondheid van instellingen essentieel. De meeste onderwijsinstellingen hebben het jaar 2020 met een positief financieel resultaat afgesloten. De EY Onderwijsbarometer 2021 bevestigt het beeld dat het middelbaar en hoger (beroeps) onderwijs er in 2020 financieel gezond voorstaat. De barometer schetst een gedetailleerd beeld van de ontwikkeling van de belangrijkste financiële en operationele kengetallen in MBO, HBO en WO. Hieruit vloeit een rating voort op basis van de indicatieve rating-methodologie die EY heeft ontwikkeld. Hoe hoger de rating, hoe kredietwaardiger een instelling is. Uit de onderwijsbarometer blijkt dat het middelbaar en hoger (beroeps) onderwijs in de periode 2017-2020 hoog scoort op kredietwaardigheid. Het HBO en WO behalen een rating van A+, en het MBO scoort ondanks een lichte verbetering van de rating net iets lager.

Basis financiering verandert

In de huidige situatie maken instellingen in het Nederlandse middelbaar en hoger (beroeps) onderwijs nog geen gebruik van een kredietrating. De verwachting is dat dit in navolging van het buitenland de komende jaren gaat veranderen. Nog afgezien van de vraag of de bekostiging vanuit het Rijk voldoende op niveau blijft, is er ook een andere ontwikkeling die pleit voor het gebruik van kredietratings. De benodigde investeringen in de onderwijssector zullen namelijk steeds meer gericht zijn op ICT, mensen en samenwerkingsverbanden. Dit betekent dat de basis voor het aantrekken van financiering verandert. Traditionele bronnen zijn minder geschikt voor financiering omdat een fysiek onderpand ontbreekt. In dergelijke gevallen is een onafhankelijke kredietrating een goed alternatief.

In de financiële wereld is het gebruikelijk om de gezondheid van bedrijven en instellingen weer te geven in de vorm van zo’n kredietrating. Hoe hoger de kredietrating, hoe kredietwaardiger een bedrijf is en hoe gunstiger de voorwaarden voor het aantrekken van vreemd vermogen. Het fenomeen kredietrating vindt in toenemende mate zijn weg naar nieuwe onderdelen van de economie, zoals de Nederlandse zorgsector. Meerdere ziekenhuizen en andere zorginstellingen hebben zich de laatste jaren laten beoordelen door een onafhankelijke kredietbeoordelaar. Op die manier hebben zij kunnen profiteren van gunstige leencondities en een ruimere beschikbaarheid van financiering op de kapitaalmarkt.

Analyse van baten en lasten

De EY Onderwijsbarometer 2021 biedt een heldere analyse van de ontwikkeling van baten en lasten in het middelbaar en hoger (beroeps) onderwijs. Bij een sterke toename van het aantal ingeschreven studenten is een daling van de baten per student zichtbaar. Deze daling is deels het gevolg van het vertragende effect in de bekostiging van de rijksbijdrage door de gehanteerde bekostigingssystematiek. Hierbij leidt een toename van het aantal studenten op een later moment tot een stijging van de rijksbijdrage. Zo is sprake van een daling van de rijksbijdrage per student in 2020 in het HBO en WO als gevolg van een sterke studententoename, hoewel de rijksbijdrage in absolute euro’s blijft stijgen. Voorts zijn ook de baten uit werk in opdracht van derden en overige baten (3e en 4e geldstromen) met 7,8% afgenomen.

Aan de lastenkant laten de cijfers zien dat de personeelslastenratio in het middelbaar en hoger (beroeps) onderwijs is gestegen met 2%-punt tot 73,7%. Dit is een gevolg van een stijgend aantal FTE’s, de loonstijging uit de CAO’s en eenmalige uitkeringen in 2020. De verwachting is dat de stijging van de personeelslasten de komende jaren door zal zetten. Dit komt mede door het beleid bij instellingen dat gericht is op verbetering van de kwaliteit van onderwijs en onderzoek en op verlichting van werkdruk.

De coronacrisis heeft een hogere werkdruk en meer stress bij docenten en ondersteunend personeel veroorzaakt. Daarom is het essentieel om bij de ingezette transformatie naar digitalisering en flexibilisering altijd het welzijn van studenten en personeel in ogenschouw te nemen.