5 minuten leestijd 9 november 2023
Arts die de hand van een meisje in het ziekenhuis vasthoudt

Hoe zorgen we dat de zorg niet wegzakt in een moeras van willekeur?

Nathalie Wegman
Door Nathalie Wegman

EY Nederland Senior Manager Health

Resultaatgericht, verbindend, ambitieus en koersvast.

Bijdragers

Rob Leensen

5 minuten leestijd 9 november 2023
Related topics Gezondheidszorg EY Society
Upvoten

Toon resources

Zorgprofessionals zijn gemotiveerd om het goede te doen en patiënten beter te maken. Maar wat als niet meer zo duidelijk is wat beter is?

In het kort:

  • Uit de EY zorgbarometer blijkt dat bijna een op de drie zorginstellingen vorig jaar verlies leed.
  • Op dit moment ontbreekt het aan helder opdrachtgeverschap.
  • Er moeten eerlijke maar duidelijke grenzen worden gesteld over wat van een ziekenhuis, de ouderenzorg, ggz en bijvoorbeeld gehandicapteninstelling mag worden verwacht.

Uit de Barometer Nederlandse Gezondheidszorg 2023 blijkt dat de Nederlandse zorgsector financieel het bijzonder zwaar heeft. Bijna een op de drie zorginstellingen leed vorig jaar verlies. De totale verliezen liepen op naar 357,5 miljoen en de vooruitzichten zijn somber. Het belonen van zorginstellingen voor productie is een belangrijke oorzaak van de groeiende kosten. Het leidt tot een focus op het belang van die ene instelling, die ene patiënt, die ene professional. Artsen zijn opgeleid om de beste zorg te bieden aan zijn patiënt en staan in de behandelmodus. Dat klinkt heel nobel, maar daarin schuilt het gevaar van overdiagnostiek en overbehandeling. Denk aan een eerste consult terwijl eigenlijk al duidelijk is dat de patiënt naar een andere instantie verwezen moet worden, het uitvoeren van een verrichting omdat de patiënt daarop stuurt, het geven van  intensieve zorg aan cliënten die het hardst roepen terwijl de wachttijden voor de patiënten na hen steeds verder oplopen. 

Door het belonen van productie worden individualisering en kortetermijnbelangen radicaal versterkt.

Er zijn 385 redenen om niet in te grijpen

Niet alleen de zorgprofessional staat in de behandelmodus, ook de burger. Als we naar de huisarts gaan met een kwaal, willen we dat de arts ‘iets’ doet. In 2022 hebben driehonderd huisartsenpraktijken samen met onderzoekers van het Radboudumc 92 huisartsenrichtlijnen grondig bekeken. Daarin vonden zij 385 aanbevelingen wanneer een huisarts vooral iets níet moet doen. Dat betreft vormen van zorg die de patiënt niet beter maken, maar waarbij wel bijwerkingen kunnen optreden zoals bij chronische knieklachten en wat daarbij allemaal niet helpt. Dus geen röntgenfoto of mri-scan, steunzolen of ‘shockwave’. Niet ingrijpen is soms beter dan wel ingrijpen. Denk bijvoorbeeld ook aan maagzuurremmers die op de derde plaats staat van meest voorgeschreven geneesmiddelen. Uit het onderzoek van het Radboudumc blijkt dat 9 op de 10 patiënten die pillen onnodig slikt en onderliggende problemen maskeert, zoals overgewicht of alcoholconsumptie.

De huisarts als enige aanspreekpunt

Daarnaast betitelt de burger zich steeds vaker als patiënt om geholpen te worden terwijl het de vraag is of de benodigde hulp wel medisch van aard is. Door de individualisering van de maatschappij hebben veel burgers alleen de huisarts als eerste aanspreekpunt als het niet goed gaat. Het befaamde touwtje uit de brievenbus en de sleutel die je bij de  buurvouw neerlegt zodat ze altijd even langs kan komen om te checken: dat gebeurt steeds minder. Huisartsen krijgen veel patiënten op het spreekuur met vage klachten of zonder duidelijke hulpvraag, maar die wel hun hart willen luchten, erkenning willen en het liefst een doorverwijzing naar dure zorg. De vraag is dan in hoeverre verwacht mag worden dat de huisarts de dijk op de juiste manier dichthoudt. Van de volgende in lijn mag tegenwoordig ook een serieuze poortwachtersfunctie worden verwacht. Bovenal zal een appèl op de burger gedaan moeten worden, bijvoorbeeld door de zorgverzekeraar. 

Hoe EY kan helpen

De weg naar duurzame gezondheidszorg

De uitgaven voor gezondheidszorg zijn onhoudbaar door demografische verschuivingen en globalisering. Als gevolg hiervan zijn gezondheidssystemen gericht op duurzaamheid en waarde. Ze streven naar een evenwicht tussen drie fundamentele vereisten: verbeterde toegang tot zorg, verbetering van de kwaliteit en kostenbeheersing.

Meer lezen
Het zorgsysteem is opgezet om voor het individu tot de beste behandeling te komen, maar niet voor de algehele maatschappij. De optelsom wordt niet gemaakt.

De cultuur van kleine stappen zorgt voor grote willekeur

In de zorg bestaat vanuit oudsher een cultuur om met kleine stapjes langzaam te veranderen. Die cultuur is dienend wanneer risico’s langzaam op ons af komen en veranderingen goed geduid kunnen worden zodat een weloverwogen besluit kan worden genomen. Tegenwoordig leidt die cultuur ertoe dat de zorg wordt ingehaald door de besluiten die voor hen worden gemaakt: patiënten die toevalligerwijs vooraan de wachtrij staan, ontvangen de beste medische zorg. De anderen niet. De eisen aan zorgprofessionals lopen op; waardoor velen het vak verlaten of meer loon eisen. De loonkosten lopen nu dramatisch op naar ruim 50 miljard in cure en care, blijkt uit de analyse van EY. Een stijging van 10 procent voor het komende jaar heeft daarmee serieuze consequenties. Er is veel minder financiële ruimte om nog beslissingen te nemen en investeringen te doen. Bovendien verdwijnen er zo gelden die anders bijvoorbeeld naar onderwijs of huisvesting konden gaan. Kortom het zorgsysteem is opgezet om voor het individu tot de beste behandeling te komen, maar niet voor de algehele maatschappij.

Maak keuzes

De zorg zal zich als een Baron van Münchhausen met de haren uit het moeras moeten trekken. Dat betekent eerlijke maar duidelijke grenzen stellen over wat van een ziekenhuis, de ouderenzorg, ggz en bijvoorbeeld gehandicapteninstelling mag worden verwacht. Welke functie heeft het? En welke niet? Hoeveel mag dit kosten? Het startpunt is dat jezelf als organisatie daarin duidelijke keuzes maakt. Het begint met de intentie om de kosten drastisch te verlagen bij het eigen huis. Dit geldt zeker voor tweede en derdelijns zorg. Alleen met die intentie heeft IZA, wat nu al wel verandering teweegbrengt, echt kans. Het betekent ook helder zijn over de individuele veranderingen die dit vervolgens verlangt. Helder opdrachtgeverschap zou daarbij helpend zijn, zodat de Baron niet in zijn eentje aan zijn eigen haren aan het trekken is. Daarin is een belangrijke rol weggelegd voor het ministerie van VWS en de  zorgverzekeraars. 

Hoe EY kan helpen

Financieel-strategische ondersteuning voor zorginstellingen

Zorginstellingen bevinden zich in een uiterst dynamische omgeving en worden voortdurend geconfronteerd met nieuwe uitdagingen. Sinds jaar en dag is EY nauw betrokken bij complexe financieel-strategische vraagstukken, financiële modellering en treasury in de zorgsector. Door onze jarenlange ervaringen kennen we de sector door en door.

Meer lezen
Verandermanagement en ervaring

Nieuwe benaderingen in verandermanagement kunnen leiden tot verbeterde transformatieresultaten. En deze zijn hard nodig door de toenemende disruptieve veranderingen, grotere complexiteit en hogere verwachtingen van werknemers.

Meer lezen

Duidelijke grenzen voor de Baron

Belangrijk is dat de vier grootste zorgverzekeraars één duidelijke koers bepalen. De zorgverzekeraars hebben dat nog niet voor elkaar. Extra aandacht voor de koers van vier partijen kan de diversiteit bij bijvoorbeeld de 85 ziekenhuizen en 4800 huisartsenpraktijken sterk verminderen. Ook vanuit het ministerie kan nog meer richting worden gegeven. Nog meer sturing op resultaat dan de afgelopen twee jaar (met de komst van IZA) is waarschijnlijk nodig. In Catalonië (circa 8 miljoen inwoners) heeft men bijvoorbeeld afgedwongen dat iedere zorginstantie zijn patiëntendata deelt, zonder jarenlange discussie over standaarden of wijzen waarop. Niet delen leidt tot korting op het zorgbudget van de desbetreffende Catalaanse zorginstantie. Het is van belang om een duidelijke agenda te bepalen, omdat dit uiteindelijk tot een veel rechtvaardigere koers voor iedereen leidt. 

Hoe nu verder?

Drie online Round Tables met concrete oplossingen voor prestatieverbetering

Meld je aan

Samenvatting

De zorgsector heeft het financieel zwaar. Bijna een op de drie zorginstellingen leed vorig jaar verlies. Een van de problemen is het belonen van productie en het ontbreken van helder opdrachtgeverschap. Het is tijd dat de vier grootste zorgverzekeraars één duidelijke koers bepalen. Extra aandacht voor de koers van 4 partijen kan de diversiteit bij bijvoorbeeld de 85 ziekenhuizen en 4800 huisartsenpraktijken sterk verminderen. En ook vanuit het ministerie zal nog meer richting moeten worden gegeven.

Over dit artikel

Nathalie Wegman
Door Nathalie Wegman

EY Nederland Senior Manager Health

Resultaatgericht, verbindend, ambitieus en koersvast.

Bijdragers

Rob Leensen

Related topics Gezondheidszorg EY Society
Upvoten