Tại sao quản trị doanh nghiệp tốt vẫn có giá trị trong các công ty tư nhân

Sự khác biệt rất nhỏ 

Don Solman là Giám đốc tài chính của James Richardson & Sons, Limited, một công ty gia đình đóng tại Winnipeg, Canada, sở hữu các doanh nghiệp trong các lĩnh vực bao gồm nông nghiệp, dịch vụ tài chính, bất động sản và dầu khí. Don Solman giải thích rằng nghĩa vụ mà các công ty niêm yết ở Canada tuân theo phần lớn giống như ở Mỹ và Anh nhưng đối với doanh nghiệp tư nhân thì khác. 

“Các công ty đại chúng mất rất nhiều thời gian để xử lý các yêu cầu theo luật định,” ông nói. “Thực tế là chúng tôi -với tư cách là các công ty tư nhân thì không phải chịu các yêu cầu như vậy nhưng điều đó không có nghĩa là chúng tôi hoàn toàn từ chối chấp nhận việc quản trị doanh nghiệp tốt. Tuy nhiên, chúng tôi không phải mất nhiều thời gian dành cho việc kê khai các loại biểu mẫu.” 

Alaaeldin Shousha - Giám đốc Tài chính và CNTT tại Tập đoàn Sunbulah (một công ty sản xuất thực phẩm tư nhân) đóng tại Ả Rập Xê Út đồng ý rằng doanh nghiệp tư nhân được điều hành tốt không thể thiếu việc quản trị doanh nghiệp tốt. Ông khẳng định rằng các yêu cầu đối với giám đốc tài chính (CFO) của một công ty tư nhân chỉ khác biệt nhỏ so với các yêu cầu mà người đồng cấp của họ trong một tổ chức công phải giải quyết, và ông không đồng ý với ý kiến cho rằng vai trò của CFO trong công ty đại chúng liên quan nhiều hơn đến việc tuân thủ pháp luật. 

“Trong trường hợp của tôi, tôi thực sự không thấy bất kỳ sự khác biệt nào,” ông nói. “Ngoài việc không  phải công bố thông tin tài chính và nhà đầu tư trên các trang web của chính phủ và công ty, chúng tôi có cùng nghĩa vụ báo cáo theo Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế (IFRS). 

Nhưng khi các công ty tư nhân tiết lộ ít rủi ro thông tin tài chính hơn, họ có nguy cơ bị xem là ít cởi mở hoặc ít đáng tin cậy hơn so với các doanh nghiệp niêm yết? 

“Trước năm 2017 có lẽ tôi sẽ đồng ý với nhận định kiểu như vậy, ông Shousha nói. “Tuy nhiên, hiện nay tất cả các công ty, cả niêm yết lẫn tư nhân, đều bắt buộc phải tuân theo IFRS và các chuẩn mực kiểm toán quốc tế, ngoài các ngoại lệ rất nhỏ.” 

Trong trường hợp của Tập đoàn Sunbulah, họ ưu tiên phát hành báo cáo tài chính hàng quý,  bất chấp việc phát sinh thêm chi phí mà điều này trong thực tế là hoàn toàn không bắt buộc. Ông Shousha giải thích rằng các báo cáo quý là cơ sở cho thấy các mảng kinh doanh khác nhau trong một doanh nghiệp đang hoạt động như thế nào. Thêm vào đó, ông lập luận rằng mức độ minh bạch như vậy đã giúp thiết lập niềm tin với các chủ nợ và giúp cho việc đạt được các điều khoản tín dụng mở rộng một cách dễ dàng hơn. 

“Tuân theo thông lệ quản trị doanh nghiệp tốt nhất giúp có được niềm tin của các nhà đầu tư và chủ nợ trong tập đoàn. Điều này cũng cho phép chúng tôi được nhìn nhận như một đối tác vững chắc và có nền tảng tốt trong các mối quan hệ liên doanh cả trong và ngoài Vương quốc,” ông nhấn mạnh.

Mối quan hệ với các cổ đông 

Nói về áp lực của cổ đông, ông Solman khẳng định những áp lực này vẫn tồn tại trong các công ty tư nhân, và ở một mức độ nào đó áp lực này còn lớn hơn so với các công ty đại chúng. “Bản chất của một công ty tư nhân có nghĩa là tôi gặp mặt với cổ đông thường xuyên” - ông nói. “Trong một công ty đại chúng, những cổ đông đó gần như không tham gia vào công việc kinh doanh.” Nói tóm lại, trong công ty tư nhân, mối quan hệ có xu hướng cởi mở và mang tính nhanh chóng hơn. 

Các công ty tư nhân có sự linh hoạt trong việc không buộc phải luôn đáp ứng nhu cầu ngắn hạn của các cổ đông như công ty đại chúng nhưng ông Solman đưa ra quan điểm rằng công ty tư nhân có thể đưa ra quyết định kinh doanh hoặc thực hiện giao dịch có thể không có lợi về mặt chỉ số thu nhập trên cổ phiếu ngay lập tức. Đây là hành động có thể không dễ dàng thực hiện ở công ty niêm yết. Ông cũng cho biết thêm: “Là một công ty tư nhân, chúng tôi không cần phải suy nghĩ về việc truyền tải một câu chuyện ra thị trường để đảm bảo giá cổ phiếu lên xuống theo một cách nhất định.” 

Việc ra quyết định tuy không mang nhiều áp lực nhưng nó mang tính trực tiếp hơn. Các công ty tư nhân rất nhanh trong việc đưa ra các quyết định về chiến lược tăng trưởng và hoạt động mà không cần sự chấp thuận rộng rãi của cổ đông. “Tôi có thể bước vào phòng Giám đốc Điều hành (CEO) với một ý tưởng mới, nếu được chấp thuận, tôi có thể triển khai thực hiện ngay lập tức,” ông Solman nói. “Ngoài việc hành động nhanh chóng, các đối thủ cạnh tranh cũng không biết đến kế hoạch của chúng tôi bởi chúng tôi không phải chia sẻ bất kỳ thông tin nào với công chúng.” 

Ông Shousha cũng đề cập đến khả năng giữ một số thông tin nhất định trong nội bộ. “Chúng tôi thích bảo mật của các hồ sơ nội bộ bằng cách không công bố các quyết định và nghị quyết của hội đồng quản trị ra bên ngoài,” ông nói. 

Ông lấy một ví dụ cụ thể về quyết định gần đây của hội đồng quản trị khi họ đưa ra ý định mua lại một doanh nghiệp đối thủ. Đối với các công ty niêm yết, họ cần phải công khai việc sáp nhập này bằng cách thông báo trên sàn giao dịch chứng khoán, còn với hội đồng quản trị của Sunbulah kế hoạch này đã được giữ bí mật. “Các công ty đại chúng có nghĩa vụ cung cấp những thông tin kiểu như vậy,” ông Shousha cho biết thêm, “và những thông tin này sau đó có thể bị những người khác sử dụng để hớt tay trên thương vụ đó.”  

Ông Solman đã chỉ ra những mặt lợi mà các công ty tư nhận được từ những quy định này là họ có thể phân tích các báo cáo phát hành của các công ty đại chúng cạnh tranh, nhưng điều này không áp dụng theo cách ngược lại. “Về cơ bản, điều đó có nghĩa là chúng tôi thường biết nhiều về họ hơn là họ biết về chúng tôi,” ông nói

Áp dụng cách tiếp cận của Vương quốc Anh 

Công tác quản trị doanh nghiệp tư nhân có bước phát triển đáng kể gần đây, đó là sự ra đời của Nguyên tắc Quản trị Doanh nghiệp Wates đối với các công ty tư nhân lớn ở Anh. Theo các nguyên tắc này, các doanh nghiệp được yêu cầu đưa ra tuyên bố về công tác quản trị doanh nghiệp của họ cho các năm tài chính bắt đầu vào hoặc sau ngày 1 tháng 1 năm 2019 theo sáu tiêu đề: Mục đích, Thành phần, Trách nhiệm, Cơ hội và Rủi ro, Tiền thù lao và Các bên liên quan. Liệu cách tiếp cận này có thực sự được đón nhận ở các nước khác? 

Theo quan điểm của một người Canada, ông Solman có chút dè dặt. “Nếu nó giúp các cổ đông của chúng tôi quản lý doanh nghiệp tốt hơn, thì có, nhưng tôi không chắc là tất cả các yếu tố đó có tác dụng, ông nói. “Nguy cơ là việc đó có thể chỉ mang tính hình thức.” 

Ông Shousha rất hoan nghênh các nguyên tắc như vậy ở Ả Rập Xê Út. “Tôi có thể đảm bảo với bạn rằng tập đoàn chúng tôi sẽ vui vẻ tuân theo các quy định trên mà không có bất kỳ phản đối nào.” 

Các vấn đề về gia đình 

Nhiều công ty tư nhân được điều hành bởi các gia đình và được truyền qua nhiều thế hệ - mặc dù, như ông Solman chỉ ra, một trong những rủi ro đối với các công ty như vậy là vấn đề rất hiếm công ty có thể tồn tại được qua nhiều thế hệ. Mô hình kinh doanh này thường phụ thuộc vào một người nào đó trong gia đình có thể đưa ra các quyết định quản lý cấp cao đúng đắn. Điều gì sẽ xảy ra nếu thành viên lãnh đạo trong gia đình lại không chào đón những ý tưởng mới, thiếu tầm nhìn hoặc không thận trọng trong việc duy trì các chuẩn mực cao nhất của quản trị doanh nghiệp? Trong tình huống này, các thành viên khác trong gia đình phải thực hiện kiểm tra để lấy lại sự cân bằng cần thiết và đảm bảo rằng doanh nghiệp được vận hành theo những gì mà các thành viên đã thống nhất với nhau. Nếu không làm được điều này thì khó có thể duy trì việc kinh doanh qua các thế hệ. 

Theo ông Shousha, cách để giữ cho mô hình kinh doanh gia đình hoạt động hiệu quả là thực hiện cơ cấu hội đồng quản trị phù hợp . “Tại Sunbulah, chúng tôi chỉ có hai thành viên gia đình - Chủ tịch và Phó Chủ tịch - trong hội đồng quản trị. Năm thành viên hội đồng còn lại là hoàn toàn độc lập. Tôi thích các công ty tư nhân được cấu trúc theo cách này.” 

Mặt tốt sẽ như thế nào? 

Cho dù một công ty là tư nhân hay đại chúng, điều hành doanh nghiệp hoạt động trơn tru phụ thuộc rất nhiều vào chất lượng đội ngũ con người và các quy trình có sẵn. Không phải là điều này sẽ tốt hơn hay hoàn hảo hơn điều kia. Ông Solman đã chỉ ra những bất lợi đối với công ty hoạt động theo mô hình gia đình, nhưng trong mô hình này chủ sở hữu có thể đưa ra những mức đãi ngộ hơn hẳn so với mức đãi ngộ mà các lãnh đạo cấp cao ở các công ty đại chúng đưa ra. Ví dụ, tần suất những lãnh đạo điều hành rời bỏ công ty diễn ra khá thường xuyên do không có sự gắn kết giữa họ và doanh nghiệp họ quản lý.  

Có thể các công ty tư nhân không phải chịu các quy định giống như đối với các công ty đại chúng, song những gì được coi là thông lệ tốt nói chung phần lớn được chấp nhận ở cả hai loại hình công ty. Như ông Solman kết luận, đó không phải là một trường hợp sao chép một cách có tính toán các hoạt động quản trị doanh nghiệp của công ty đại chúng cho mục đích được niêm yết trong tương lai, mà là việc nhận diện được thông lệ quản trị tốt và triển khai thực hiện nó như một điều tất yếu. 

Quan điểm của các bên thứ ba được nêu trong bài viết này không nhất thiết là quan điểm của tổ chức EY Toàn cầu hoặc các công ty thành viên. Hơn nữa, chúng nên được nhìn nhận trong bối cảnh thời điểm chúng được thực hiện.